شرف‌الدین طوسی

شرف‌الدین طوسی
شرف‌الدین طوسی
نام در زمان تولد	شرف‌الدین مظفر بن محمد بن مظفر توسی
زادهٔ	حدود ۱۱۳۵; طوس، ایران
درگذشت	حدود ۱۲۱۳
پیشه	ریاضی‌دان
دوران	دوران طلایی اسلام

شرف‌الدین مظفر بن محمد بن مظفر توسی یا شرف الدین مسعودی (۱۱۳۵–۱۲۱۳میلادی) ریاضی‌دان و ستاره‌شناس مشهور خراسانی و از اعضای دارالحکمه است. وی ابداع کننده مفهوم «تابع ریاضیاتی f(x)» و مخترع «روش محاسبات عددی برای حل معادله درجه سوم» است.

زندگی

او دانشهای اولیه رادر توس فراگرفت و به شهرهایی چون دمشق، موصل و بغداد مسافرت کرد و به تحصیل و تدریس علوم پرداخت و شاگردانی چون کمال الدین ابن یونس را پرورش داد. که او هم استاد نصیر الدین طوسی بود. شرف‌الدین در اواخر عمر در نیشابور مدرسه نظامیه (خداوند الموت) زندگی می‌کرد. وی از دعاه بزرگ مذهب اسماعیلی بود و از این روی با خدعه یکی از مدرسان مدرسه نظامیه نیشابور و به فرمان خواجه نظام الملک طوسی به دار آویخته شد و جسدش را در بیابان رها کردند.

مهمترین اثر به جامانده از او کتاب فی المعادلات است که به کتاب جبر و مقابلهٔ شرف‌الدین توسی مشهور است. که از جهت تاریخ علم جبر اهمیت زیادی دارد. تا قبل از بررسی این کتاب دانشمندان حل معادلات درجه سوم را به خیام نسبت می‌دادند. او در این کتاب این معادلات را بررسی کرده‌است.

دستاوردها

مفهوم تابع f(x)

وی اولین کسی است که مفهوم «تابع ریاضیاتی» را ۵ قرن قبل از لایبنیتز بیان کرد

تابع درجه سوم مشابه آنچه شرف الدین مطرح کرد

هنگامی که بدنبال یافتن امکان وجود ریشه های مثبت و حقیقی برای معادله درجه سوم میگشت این معادله را برابر با مقدار ثابت قرار داد و در مورد آن مقدار ثابت و ارتباط آن با ریشه های معادله بحث کرد که بدین ترتیب اولین دانشمندی شد که مفهوم تابع را وارد ریاضیات کرد

محاسبات عددی

وی اولین کسی است که معادله درجه سوم را به «روش محاسبات عددی رافینی - هورنر» ۵ قرن قبل از رافینی و هورنر حل کرد.

بهبود اسطرلاب

از کارهای مشهور او این است که اصلاحاتی را در اسطرلاب انجام داده و توضیحات آن را در کتاب المسطح خود آورده‌است. به اسطرلاب اصلاح شده اسطرلاب خطی گویند که قطعه چوبی مدرج و به شکل عصا بوده به همین مسمی به آن عصای توسی گویند. او این اسطرلاب را با یک ریسمان دولا و یک خط‌کش سوراخ دار به کار می‌برده‌است

پانویس

↑ خداوند الموت، پل آمیر، برگردان: ذبیح الله منصوری،.
↑ Nasehpour, Peyman (August 2018). "A Brief History of Algebra with a Focus on theDistributive Law and Semiring Theory". Department of Engineering ScienceGolpayegan University of TechnologyGolpayegan, Isfahan ProvinceIRAN: 2. arXiv:1807.11704. Bibcode:2018arXiv180711704N. "apparently the idea of a function was proposed by the Persian mathematician Sharaf al-Din al-Tusi (died 1213/4), though his approach was not very explicit, perhaps because of this point that dealing with functions without symbols is very difficult. Anyhow algebra did not decisively move to the dynamic function substage until the German mathematician Gottfried Leibniz(1646–1716).".
↑ Berggren, J. Lennart; Al-Tūsī, Sharaf Al-Dīn; Rashed, Roshdi (1990). "Innovation and Tradition in Sharaf al-Dīn al-Ṭūsī's al-Muʿādalāt". Journal of the American Oriental Society. 110 (2): 304–309. doi:10.2307/604533. JSTOR 604533.
↑ O'Connor & Robertson (1999). To al-Tusi, "solution" meant "positive solution", since the possibility of zero or negative numbers being considered genuine solutions had yet to be recognised at the time (Hogendijk, 1989, p.71; 1997, p.894; Smith, 1997b, p.69).

جستارهای وابسته

اختراع های دوران طلایی اسلام

دارالحکمه

منابع

صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران (جلد دوم)، انتشارات فردوس، چاپ هفدهم.
شرف الدین توسی
شرف الدین توسی

[1] خداوند الموت، پل آمیر، برگردان: ذبیح الله منصوری،.

[2] Nasehpour, Peyman (August 2018). "A Brief History of Algebra with a Focus on theDistributive Law and Semiring Theory". Department of Engineering ScienceGolpayegan University of TechnologyGolpayegan, Isfahan ProvinceIRAN: 2. arXiv:1807.11704. Bibcode:2018arXiv180711704N. "apparently the idea of a function was proposed by the Persian mathematician Sharaf al-Din al-Tusi (died 1213/4), though his approach was not very explicit, perhaps because of this point that dealing with functions without symbols is very difficult. Anyhow algebra did not decisively move to the dynamic function substage until the German mathematician Gottfried Leibniz(1646–1716).".

[3] Berggren, J. Lennart; Al-Tūsī, Sharaf Al-Dīn; Rashed, Roshdi (1990). "Innovation and Tradition in Sharaf al-Dīn al-Ṭūsī's al-Muʿādalāt". Journal of the American Oriental Society. 110 (2): 304–309. doi:10.2307/604533. JSTOR 604533.

[4] O'Connor & Robertson (1999). To al-Tusi, "solution" meant "positive solution", since the possibility of zero or negative numbers being considered genuine solutions had yet to be recognised at the time (Hogendijk, 1989, p.71; 1997, p.894; Smith, 1997b, p.69).