سده ۴ (پیش از میلاد)
(سده پنجم پ.م. - سده چهارم پیش از میلاد مسیح - سده سوم پ.م. - سدههای دیگر)
در این سده تمدن یونان باستان به بالاترین نمود خود رسید. کشورگشاییهای اسکندر تمدن هلنی را در جهان گسترشداد.
رویدادها
- میانه سده؛ بخش باختری ترکیه کنونی بازساخته شد.
- سازهای در نیایشگاه سکاها در اورجونیکیدزه در تاجیکستان کنونی ساختهشد. این سازه اکنون در موزه تاریخی کیف نگاهداشتهمیشود.
- پایان سده؛ دیهیمی در نیایشگاهی نزدیک هلسپونت ساخته شد. این اثر اکنون در موزه هنر متروپولیتن در نیویورک نگهداریمیشود.
- ۳۹۹ (پیش از میلاد)؛ سقراط در آتن به گناه بدکیشی و به بیراههکشاندن جوانان اعدامشد.
- ۳۸۳ (پیش از میلاد)؛ دومین کنکاشگاه بودایی در وسالی.
- ۳۶۰ (پیش از میلاد)؛ ساخت تئاتر تولوس.
- ۳۷۳ (پیش از میلاد)؛ شهر یونانی مهم هلیکه در آب دریا غرقشد و همه مردمانش به جز جانورانی که پنج روز پیش از آن گریختهبودند از میانرفتند.
- ۳۳۹ (پیش از میلاد)؛ آتیا پادشاه سکائیه در جنگ با فیلیپ دوم مقدونی کشتهشد.
- ۳۲۳ (پیش از میلاد)؛ نابودی شاهنشاهی هخامنشی به دست اسکندر بزرگ.
- ۳۱۲ (پیش از میلاد)؛ سلوکوس یکم در بابل دودمان سلوکیان را بنیادنهاد.
- تازش سلتها به ایرلند.
- جنگ آلیا و تاراج روم به دست گلها.
- آغاز آمیزش سکاها با سرمتیان.
- چیرگی روم بر منطقه آبروتزی و سراشیب تمدن اتروسکن.
چهرههای برجسته
- مارکوس فوریوس کامیلوس دیکتاتور روم.
- افلاطون فیلسوف یونانی.
- ارسطو فیلسوف و دانشمند یونانی.
- فیلیپ دوم پادشاه مقدونیه.
- دموستنس دولتمرد و سیاستمدار آتنی و دشمن سرسخت فیلیپ دوم و پسرش اسکندر مقدونی.
- داریوش سوم واپسین شاه هخامنشی.
- منسیوس فرزانه چینی.
- یانگ چو فیلسوف چینی.
- بطلمیوس یکم بنیادگذار دودمان بطلمیوسی.
- شانگ یانگ نخستوزیر ایالت چین.
- سلوکوس یکم بنیادگذار دودمان سلوکیان.
- اسکندر بزرگ.
- برنوس سالار گلها.
- ژوآنگتسی.
یافتهها و نوآوریها
- کهنترین نوشته برهمایی.
- ساخت کاریز به دست رومیان.
- کاربرد دم در آهنگری به دست چینیان.
- ساخت نخستین کمان زنبورکی در سیراکوز.
- آجر پختهشده برای نخستین بار در یونان به کار رفت.
- طوق با پایانه شیرشکل در شوش ساخته شد. این اثر اکنون در موزه لوور در پاریس نگهداری میشود.
- یک سکه داریک -که نخستین بار در زمان داریوش بزرگ ضربشد-ساختهشد. این اثر اکنون در موزه اشمولن در آکسفورد نگهداریمیشود.
منابع
| هزاره | سده | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۹ پم: | ۹۰ پم | ۸۹ پم | ۸۸ پم | ۸۷ پم | ۸۶ پم | ۸۵ پم | ۸۴ پم | ۸۳ پم | ۸۲ پم | ۸۱ پم |
| ۸ پم: | ۸۰ پم | ۷۹ پم | ۷۸ پم | ۷۷ پم | ۷۶ پم | ۷۵ پم | ۷۴ پم | ۷۳ پم | ۷۲ پم | ۷۱ پم |
| ۷ پم: | ۷۰ پم | ۶۹ پم | ۶۸ پم | ۶۷ پم | ۶۶ پم | ۶۵ پم | ۶۴ پم | ۶۳ پم | ۶۲ پم | ۶۱ پم |
| ۶ پم: | ۶۰ پم | ۵۹ پم | ۵۸ پم | ۵۷ پم | ۵۶ پم | ۵۵ پم | ۵۴ پم | ۵۳ پم | ۵۲ پم | ۵۱ پم |
| ۵ پم: | ۵۰ پم | ۴۹ پم | ۴۸ پم | ۴۷ پم | ۴۶ پم | ۴۵ پم | ۴۴ پم | ۴۳ پم | ۴۲ پم | ۴۱ پم |
| ۴ پم: | ۴۰ پم | ۳۹ پم | ۳۸ پم | ۳۷ پم | ۳۶ پم | ۳۵ پم | ۳۴ پم | ۳۳ پم | ۳۲ پم | ۳۱ پم |
| ۳ پم: | ۳۰ پم | ۲۹ پم | ۲۸ پم | ۲۷ پم | ۲۶ پم | ۲۵ پم | ۲۴ پم | ۲۳ پم | ۲۲ پم | ۲۱ پم |
| ۲ پم: | ۲۰ پم | ۱۹ پم | ۱۸ پم | ۱۷ پم | ۱۶ پم | ۱۵ پم | ۱۴ پم | ۱۳ پم | ۱۲ پم | ۱۱ پم |
| ۱ پم: | ۱۰ پم | ۹ پم | ۸ پم | ۷ پم | ۶ پم | ۵ پم | ۴ پم | ۳ پم | ۲ پم | ۱ پم |
| ۱: | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ |
| ۲: | ۱۱ | ۱۲ | ۱۳ | ۱۴ | ۱۵ | ۱۶ | ۱۷ | ۱۸ | ۱۹ | ۲۰ |
| ۳: | ۲۱ | ۲۲ | ۲۳ | ۲۴ | ۲۵ | ۲۶ | ۲۷ | ۲۸ | ۲۹ | ۳۰ |
| ۴: | ۳۱ | ۳۲ | ۳۳ | ۳۴ | ۳۵ | ۳۶ | ۳۷ | ۳۸ | ۳۹ | ۴۰ |