آسمان (ایزد)

ایزد آسمان آسمان نخستین آفریده‌ی اهورامزدا پیش از جهان مادی است. آسمان در اوستا ستوده شده است و آفرینش دیگر پدیده‌ها با آسمان در پیوند است. به این معنی که اهورامزدا از گوهر آسمان آب و از آب زمین را آفرید. و به یاری آسمان شادی را آفرید.

ایرانیان باستان چهارعنصر یا چهار آخشیج آب، باد، خاک و آتش را بسیار گرامی و مقدّس می‌شمردند و آنها را به‌وجودآورندهٔ هستی و گردانندهٔ جهان می‌دانستند؛ تا آنجا که مذهب بیشتر اقوام کهن ایرانی نیز همین عناصر طبیعت بوده‌است. در میان این خدایان، الههٔ آب، آتش، خورشید و آسمان، اهمیت بیشتری داشتند.

در اساطیر ایرانی اهریمن در نخستین نبرد با اهورمزدا سه هزار سال مدهوش بود. پس اهورمزدا، آفرینش مینوی هستی را صورت مادی بخشید و از گوهر بنیادین خود که روشنی بود، چهار آخشیج (آخشیجان) را آفرید و به ترتیب، آتش، باد، آب و خاک؛ یکی را از دیگری زایاند. آنگاه نخستین چیزی که دیدنی بود آمد، یعنی قطره‌‏ای مایع، مانند دانه اشکی زلال و بزرگ به پهنای همه آب‏های جهان. از این اشک، آسمان آفریده شد که نخستین آفریده از آفریده‌‏های شش‏گانه است. ایزد آسمان وظیفه دارد که در نبرد با اهریمن، دیوان را زندانی کند. این مرد (آسمان ایزد) صاحب دختر یا همسری است که آرمیتی ـ به معنای مادر زمین ـ نام دارد. در تعبیرات کهن‌‏تر او را دختر خود هرمز دانسته ‏اند.