مدتمدّت و مهلت را اجل گویند. اجل هر چیز بخشی از زمان است که آن چیز در آن حلول می‌کند. در باب‌های طهارت، زکات، جهاد، قرض، ضمان، اجاره، کفالت، نکاح، طلاق، ظهار، ایلاء، لقطه، قضاء و دیات از آن سخن رفته است. فهرست مندرجات۱.۱ - اجل شرعی ۱.۱.۱ - کمترین و بیشترین مدت حیض ۱.۱.۲ - مدت نفاس ۱.۱.۳ - زکات در حیوان، طلا و نقره ۱.۱.۴ - مدت آتش‌بس با دشمن ۱.۱.۵ - مدت شیر دادن نوزاد ۱.۱.۶ - کمترین و بیشترین مدت آبستنی ۱.۱.۷ - عده زن آزاد ۱.۱.۸ - رجوع زن ظهار شده به حاکم ۱.۱.۹ - رجوع زن ایلاء شده به حاکم ۱.۱.۱۰ - مدت اعلام مال پیدا شده ۱.۱.۱۱ - مدت گرفتن دیه جنایت خطایی ۱.۲ - اجل قضایی ۱.۳ - اجل توافقی ۱.۳.۱ - تعیین مدت تحویل کالا در بیع سلف ۱.۳.۲ - تعیین مدت بهای کالا در بیع نسیه ۱.۳.۳ - مدت در ازدواج موقت ۱.۳.۴ - وفا به اجل در عقد قرض ۱.۳.۵ - مقید شدن عقد کفالت به مدت ۱.۳.۶ - تعیین مدت در عقد ضمان ۱.۳.۷ - مقید شدن اجرت در عقد اجاره ۲ - پانویس ۳ - منبع ۱ - انواع اجل و مدتتعیین اجل یا از جانب شارع است یا حاکم و یا متعهّد که برای وفا به تعهّد خود اجلی را معیّن می‌کند؛ خواه در برابر التزام وی، التزام دیگری باشد یا نباشد. از اوّلی به اجل شرعی، از دومی به اجل قضایی و از سومی به اجل توافقی تعبیر می‌کنیم. ۱.۱ - اجل شرعیمهمترین موارد تعیین اجل از سوی شارع مقدّس عبارت است از: ۱.۱.۱ - کمترین و بیشترین مدت حیضکمترین مدّت حیض سه روز و بیشترین مدّت آن ده روز است. ۱.۱.۲ - مدت نفاسهمچنین بیشترین مدّت نفاس بنا بر قول مشهور ده روز است. ۱.۱.۳ - زکات در حیوان، طلا و نقرهزکات در حیوان، طلا و نقره پس از سپری شدن یک سال از تملّک آن‌ها واجب می‌شود. ۱.۱.۴ - مدت آتش‌بس با دشمنآتشبس با دشمن تا چهار ماه جایز است و بیشتر از یک سال جایز نیست. ۱.۱.۵ - مدت شیر دادن نوزادمدّت شیر دادن نوزاد، دو سال از زمان تولد است. ۱.۱.۶ - کمترین و بیشترین مدت آبستنیکمترین مدّت آبستنی شش ماه و بیشترین مدّت آن بنا بر قول مشهور نه ماه است. ۱.۱.۷ - عده زن آزادشارع برای زن آزاد در صورت طلاق وی یا درگذشت همسرش عدّه (اجل) قرار داده است. ۱.۱.۸ - رجوع زن ظهار شده به حاکممردی که نسبت به همسرش ظهار کرده، در صورت رجوع زن به حاکم، حاکم سه ماه به شوهرش مهلت می‌دهد که یا با دادن کفّاره، به همسرش رجوع کند و یا او را طلاق دهد. ۱.۱.۹ - رجوع زن ایلاء شده به حاکماگر مردی نسبت به همسرش ایلاء نماید و زن به حاکم شکایت برد، حاکم چهار ماه به مرد مهلت می‌دهد تا با دادن کفّاره، به همسرش رجوع کند. ۱.۱.۱۰ - مدت اعلام مال پیدا شدهتعریف مال پیدا شده به مدّت یک سال واجب است. ۱.۱.۱۱ - مدت گرفتن دیه جنایت خطاییدیۀ جنایت خطایی در مدّت سه سال از عاقله گرفته می‌شود. ۱.۲ - اجل قضاییاجل قضایی، اجلی است که قاضی برای حضور طرف دعوا، احضار بیّنه و یا کفیل قرار می‌دهد. ۱.۳ - اجل توافقیمهمترین موارد اجل توافقی عبارت است از: ۱.۳.۱ - تعیین مدت تحویل کالا در بیع سلفتعیین اجل تحویل کالا در این معامله- که قیمت کالا نقد پرداخت می‌گردد، ولی برای تحویل کالا اجلی قرار داده می‌شود- بر فروشنده و خریدار واجب است. ۱.۳.۲ - تعیین مدت بهای کالا در بیع نسیهدر این معامله نیز- که کالا نقد تحویل می‌شود، لیکن بهای آن دارای اجل است- تعیین اجل بر دو طرف واجب است. ۱.۳.۳ - مدت در ازدواج موقتذکر و تعیین اجل در عقد ازدواج موقّت شرط است. ۱.۳.۴ - وفا به اجل در عقد قرضوفا کردن به اجل تعیین شده در عقد قرض، بنا بر قول مشهور، لازم نیست و هر زمان قرض مطالبه شود باید پرداخت شود. ۱.۳.۵ - مقید شدن عقد کفالت به مدتاگر عقد کفالت به اجلی مقیّد باشد، مکفول له پیش از اجل تعیین شده، حق ندارد از کفیل، احضار مکفول عنه را بخواهد. ۱.۳.۶ - تعیین مدت در عقد ضمانعقد ضمان نیز همچون کفالت ممکن است دارای اجل باشد. در این صورت، ضامن پیش از اجل تعیین شده بازخواست نمی‌شود. ۱.۳.۷ - مقید شدن اجرت در عقد اجارهاجرت در عقد اجاره گاه مقیّد به اجل است. در این صورت، اجیر پس از اجل تعیین شده، حق درخواست اجرت را دارد. ۲ - پانویس۳ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۲۷۱. |