صمغصَمغ به شیره کم و بیش لزج و چسبناک بعضی گیاهان گفته می شود. ۱ - کاربرد فقهیاز آن به مناسبت در باب حج نام برده‌اند. ۲ - در احرامآغشته کردن سر به صمغ و مانند آن در حال احرام جایز است و پوشاندن سر محسوب نمی‌شود؛ هرچند برخی، احتیاط را در ترک آن دانسته‌اند. ۳ - حلق یا تقصیرحاجی و عمره گزار میان حلق و تقصیر مخیّراند؛ لیکن برای کسی که موهای خود را با صمغ و مانند آن آغشته کرده، افضل حلق است. برخی حلق را بر او واجب دانسته‌اند. قول نخست منسوب به مشهور است. امام خمینی در تحریرالوسیله در بحث از واجبات منا، ملبد یعنی کسی‌که موی سر خود را به عسل یا صمغ یا نحو آن برای رفع شپش و مانند آن چسبانیده است را در شمار طوایفی که باید حلق نمایند آورده و می‌فرمایند: «یجب بعد الذبح الحلق او التقصیر و یتخیّر بینهما الا طوائف: ... الثالثة: الملبّد، و هو الذی الزق شعره بشی‌ء لزج کعسل او صمغ؛ لدفع القمّل و نحوه، فعلیه الحلق علی الاحوط.» یعنی هر مکلفی مختار است که بعد از ذبح کردن، یا سر بتراشد و یا از ناخن یا موی خود قدری بچیند مگر چند طایفه: ... سوم - کسی که موی سر خود را به عسل یا صمغ یا نحو آن برای رفع شپش و نحو آن چسبانیده باشد باید سر بتراشد به احتیاط واجب.» البته تعین حلق برای ملبد وقتی است که محرم به احرام حج شده است و اما در عمره تفاوتی نیست پس برای شخص ملبد هم «در عمره تمتع تقصیر متعیّن است و سر تراشیدن جایز نیست» [۴]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۳۰، کتاب الحج، القول:فی صورة حج التمتع اجمالا، مساله۹. احدها.
و «کفایت نمی‌کند» و در عمره مفرده «بین تقصیر و سر تراشیدن مخیّر است.» [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۳۰، کتاب الحج، القول:فی صورة حج التمتع اجمالا، مساله۵.
به هر حال برای ملبد و غیر ملبد «احتیاط (مستحب) آن است که حلق و تقصیر در روز عید باشد؛ اگرچه بعید نیست که تاخیر انداختن تا آخر ایام تشریق جایز باشد و محل هر دوی آن‌ها منی است و در غیر منی اختیاراً جایز نیست. و اگر آن‌ها را در منی ترک کند و (از منی) کوچ نماید بر او واجب است به منی برگردد و فرقی بین عالم و جاهل و ناسی و غیر ناسی نیست و اگر نمی‌تواند برگردد همان‌جا سرش را بتراشد یا تقصیر نماید و در صورت امکان مویش را به منی بفرستد و مستحب است آن را در محل چادر خودش زیر خاک کند.» همچنین «احتیاط (واجب) آن است که حلق و تقصیر را از قربانی، و قربانی را از رمی عقب بیندازد؛ پس اگر سهواً این ترتیب را به هم بزند برای تحصیل آن اعاده واجب نیست، و بعید نیست که جاهل به‌حکم مانند شخصی باشد که سهو کرده است. و اگر (به هم زدن ترتیب) از روی علم و عمد باشد، احتیاط (واجب) آن است که در صورت امکان آن را تحصیل کند.» ۴ - پانویس۵ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۱۰۶، برگرفته از مقاله«صمغ». • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. |