دولابدولاب: به معنای چرخ چاه است. ۱ - تعریف دولابدولاب چرخى است كه جهت آبیاری كردن با آن از چاه، آب مى كشند. ۲ - کاربرد فقهیاز دولاب، به مناسبت در باب هاى طهارت، زکات، مساقات، مزارعه، اجاره، شفعه و ارث ،سخن گفته‌اند. ۳ - احکام دولاب۳.۱ - دولاب و طهارت آندولاب ومانند آن از اشیایى كه به زمین متّصل‌اند اگر با ادرار یا مایع نجس دیگر، نجس شوند، بنابر قول گروهى با آفتاب پاک مى‌گردند. ۳.۲ - دولاب و زكات غلّاتزکات غلّات (گندم، جو، خرما وكشمش) در صورتى كه با دولاب ومانند آن از ابزارهاى دستى یا ماشینى آبیارى گردد، یك بیستم است. ۳.۳ - دولاب و مساقات ومزارعهاگر عقد مساقات یا مزارعه از جهت ابزار كار، مطلق باشد، تهّیه مثل دولاب بر عهده ی مالک زمین وباغ است.برخى گفته‌اند: ملاک در صورت اطلاق، عرف محل است؛ بنابر این، اگر عرف، تهیه ی دولاب را بر عهده ی مالک بداند، وى باید آن ورا فراهم كند. ۳.۴ - دولاب و اجاره حیواناز شرایط صحّت اجاره ی حیوان براى چرخاندن دولاب، دیدن دولاب یا توصیف آن ونیز معلوم بودن عمق چاه وتعیین مقدار منفعت (استفاده از حیوان) از حیث زمان، مانند یك روز یا پر كردن بركه‌اى معیّن است. ۳.۵ - دولاب و حقّ شفعهدر تعلّق حقّ شفعه به مثل دولاب از منقولات، اختلاف است ؛ الف) عدم تعلق به مشهور نسبت داده شده است. ب)بنابر این قول ، چنانچه دولاب با زمین فروخته شود، بنابر نظر برخى، حقّ شفعه به آن تعلّق مى‌گیرد. ۳.۶ - دولاب و ارث زنبنابر مشهور، زوجه از زمین ،ارث نمى برد؛ لیكن از قیمت (ونه عین) مصالح وآلات به كار رفته در ساختمان، مانند آجر وآهن ارث مى‌برد. آیا دولاب، آسیاب ومانند آنها، از آلات بنا به شمار مى‌روند تا زوجه از قیمت آنها ارث ببرد؟دواحتمال مطرح است. برخى، بر آلت بنا بودن مثل دولاب تصریح كرده‌اند. ۴ - پانویس۵ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۶۶۸ تا ۶۶۹ |