خلدآبادخُلدآباد، شهری در شهرستان اورنگ‌آباد در ایالت مهاراشترا در هند است. ۱ - موقعیت جغرافیاییاین شهر در شمال غربی اورنگ‌آباد «یا خجسته بنیاد، مرکز شهرستان اورنگ‌آباد» در عرض شمالی َ۱ْ۲۰ و طول شرقی َ۱۲ْ۷۵ قرار دارد. شهر دولت‌آباد در جنوب آن واقع است [۱]
اطلس ایالتهای هند، ص ۲۱.
خلدآباد حدود ۱۳ کیلومتر از دولت‌آباد و حدود ۲۳ کیلومتر از اورنگ‌آباد فاصله دارد [۲]
محمدهادی کامورخان، تذکرة‌السلاطین چغتا: تذکره جانشینان اورنگ‌زیب، ج۱، ص۲، چاپ مظفر عالم، علی‌گره ۱۹۸۰.
۲ - گزارش آزادبلگرامیآزادبلگرامی [۳]
محمدهادی کامورخان، تذکرة‌السلاطین چغتا: تذکره جانشینان اورنگ‌زیب، ج۱، ص۴۷.، چاپ مظفر عالم، علی‌گره ۱۹۸۰.
شرح جامعی درباره پرآبی و آبشارها و برکه‌ها و سرسبزی و خوش آب و هوا بودن آن در تمام فصول سال داده است. به گفته وی، در گذشته در کوههای شمال‌غربی آن غارهای سه طبقه و دو طبقه متعلق به معبد ایلورا، نیایشگاه هندوها، حفر شده که بر روی دیوارهای سنگی آن نقش برجسته‌هایی تراشیده شده است.۲.۱ - جمعیتجمعیت این شهر که در ۱۲۶۵/۱۸۴۹، ۳۰۸۵ تن بوده، در ۱۳۱۸/۱۹۰۰ به ۲۸۴۳ تن کاهش یافته، ولی تعداد خانه‌های آن از ۴۱۶ باب به ۶۴۵ باب رسیده است [۴]
یادداشت ۹۳.، Carl W Ernest, Eternal garden: Mysticism, history, and politics at a south Asian Sufi center, Oxford ۲۰۰۴، ج۱، ص۳۳۶.
۳ - محل دفن اولیااین شهر در گذشته به روضه مشهور بود [۵]
میرغلامعلی‌بن نوح آزاد بلگرامی، روضة‌الاولیاء، ج۱، ص۷۳.، تصحیح متن، ترجمه و حواشی نثار احمد فاروقی، دهلی ۱۴۱۶/۱۹۹۶.
و نُه تن از اولیای مشهور صوفیهای چشتیه دکن در آن‌جا به خاک سپرده شدند، به همین سبب این شهر برای مسلمانان دکن مقدس است. قبر چهارده تن از پادشاهان و دولتمردان مسلمان هند و دکن نیز در این شهر است [۶]
میرغلامعلی‌بن نوح آزاد بلگرامی، روضة‌الاولیاء، ج۱، ص۶۳ به بعد، تصحیح متن، ترجمه و حواشی نثار احمد فاروقی، دهلی ۱۴۱۶/۱۹۹۶.
[۷]
Carl W Ernest, Eternal garden: Mysticism, history, and politics at a south Asian Sufi center, Oxford ۲۰۰۴، ج۱، ص۹۱ و نقشه ۱.
۳.۱ - علت نامگذاریپس از مرگ اورنگ‌زیب در احمدنَگَر در ۱۱۱۸، بنابه وصیتی که کرده بود، او را به روضه بردند و در صحن مقبره شیخ زین‌الدین شیرازی دفن کردند و چون برای او لقب «خُلدمکان» را برگزیدند، این شهر خلدآباد نامیده شد [۸]
محمدهاشم خافی‌خان نظام‌الملکی، منتخب‌اللباب، ج۲، ص۵۴۹، ج ۲، چاپ کبیرالدین احمد، کلکته ۱۸۷۴.
[۹]
محمدهادی کامورخان، تذکرة‌السلاطین چغتا: تذکره جانشینان اورنگ‌زیب، ج۱، ص۴۷.، چاپ مظفر عالم، علی‌گره ۱۹۸۰.
۴ - تغییرات بهادرشاهدر ۱۱۲۱ بهادرشاه، فرزند اورنگ‌زیب، این شهر را پرگنه «بخش» خلدآباد اعلام کرد و چند دهکده کاملا آباد و پرمحصول را جزو پرگنه خلدآباد کرد تا هزینه‌های مراسم فاتحه‌خوانی اورنگ‌زیب و دیگر بزرگان از درآمد آن‌ها تأمین گردد [۱۰]
محمدهاشم خافی‌خان نظام‌الملکی، منتخب‌اللباب، ج۲، ص۵۴۹، ج ۲، چاپ کبیرالدین احمد، کلکته ۱۸۷۴.
[۱۱]
محمدهاشم خافی‌خان نظام‌الملکی، منتخب‌اللباب، ج۲، ص۶۴۹، ج ۲، چاپ کبیرالدین احمد، کلکته ۱۸۷۴.
[۱۲]
محمدهادی کامورخان، تذکرة‌السلاطین چغتا: تذکره جانشینان اورنگ‌زیب، ج۱، ص۴۷.، چاپ مظفر عالم، علی‌گره ۱۹۸۰.
او بر دور شهر حصار کشید و در آبادی آن کوشید [۱۳]
میرغلامعلی‌بن نوح آزاد بلگرامی، روضة‌الاولیاء، ج۱، ص۶۳ به بعد.، تصحیح متن، ترجمه و حواشی نثار احمد فاروقی، دهلی ۱۴۱۶/۱۹۹۶.
با کشیدن این حصار، شهر به شکل مستطیلی در جهت شرقی ـ غربی درآمده است که دو دروازه در شمال، دو دروازه در مشرق و دو دروازه در جنوب دارد. یکی از دروازه‌های جنوبی آن به نام دروازه نقاره‌خانه به دولت‌آباد و اورنگ‌آباد راه دارد. دروازه شمالی یا پانگرا راه رسیدن به غارهای ایلورا و چند مقبره مهم اولیای صوفیه و دولتمردان و بزرگان هند و دکن است. راه مهمان‌سرای ایالتی در بالای کوه و راه به عیدگاه و مسجد هزاروچهارصد اولیا نیز، که همه در شمال شهر است، از همین دروازه می‌گذرد. در گوشه جنوب‌غربی شهر، در بیرون حصار، دو تن از اولیای صوفیه و همچنین همسر بهادرشاه، به نام بی‌بی عایشه مدفون‌اند. مدفن برهان‌الدین غریب، زین‌الدین شیرازی و همچنین قبرهای اورنگ‌زیب، محمد اعظم‌شاه، سعداللّه‌خان نظام‌الملک آصف‌جاه در درون حصار است [۱۴]
محمدهادی کامورخان، تذکرة‌السلاطین چغتا: تذکره جانشینان اورنگ‌زیب، ج۱، ص۵۸، چاپ مظفر عالم، علی‌گره ۱۹۸۰.
[۱۵]
Carl W Ernest, Eternal garden: Mysticism, history, and politics at a south Asian Sufi center, Oxford ۲۰۰۴.
۵ - تبلیغ اسلامشیخمنتجبالدین، معروف به زرزری زربخش، از بزرگان صوفیه دهلی، در سال ۷۰۰ به درخواست خواجه نظام‌الدین اولیا مأمور شد تا به همراهی هفتصد تن از صوفیان در مراکز مختلف دکن به تبلیغ و اشاعه اسلام بپردازد. شیخ در این شهر «روضه، خلدآباد» اقامت گزید و در ۷۰۹ درگذشت و او را در همان‌جا به خاک سپردند [۱۶]
P M Joshi, "Economic and social conditions under the Bahmanis", in History of medieval Deccan, ibid, vol۱، ج۱، ص۲۱۳.
[۱۷]
Muhammad Yousuf Kokan, "Language and literature: Arabic" in ibid، ج۱، ص۴..
شیخ برهان‌الدین غریب، از بزرگان صوفیه نیز که در ۷۳۸ درگذشت، در این شهر به خاک سپرده شده‌است [۱۸]
Muhammad Yousuf Kokan, "Language and literature: Arabic" in ibid، ج۱، ص۵..
سید یوسف‌بن علی‌بن محمد دهلوی، مشهور به راجو قتال، صوفی شاعر و غزل‌سرا «متوفی ۷۳۱» نیز در اینجا مدفون است [۱۹]
Muhammad Nazir Ahmad, "Language and literature: Persian", in ibid، ج۱، ص۸۳..
۶ - آثار به جا مانده در خلدآباداز دوره تغلقیه «۷۲۰ـ۸۱۴» آثاری در روضه/ خلدآباد به جا مانده‌است، از جمله مقبره شیخ زین‌الدین، و تعداد درخور توجهی کتیبه از زمان غیاث‌الدین تغلق [۲۰]
دیسائی، ۱۹۷۴ب، ص ۲۳۸.
[۲۱]
Khwaja Muhammad Ahmad, "Calligraphy", in ibid, vol۲، ج۱، ص۴۱۲..
از بهمنیان دکن نیز کتیبه‌ای به تاریخ ۸۶۳ در این شهر وجود دارد [۲۲]
دیسائی، ۱۹۷۴ج، ص ۳۶۸.
بناهای جالب توجهی نیز از نوع مسجد، مقبره و کاخ از دوره نظام‌شاهیان «۸۹۵ـ ح۱۰۴۲» در خلدآباد باقی‌مانده است از جمله مقبره ملک عنبر، وزیر نظام‌شاه. مقبره‌های متعددی نیز با معماریهای زیبا و چشمگیر به فاصله اندکی از مقبره ملک عنبر وجود دارد. [۲۳]
دیسائی، ۱۹۷۴الف، ص ۲۶۲ـ۲۶۳، ۲۶۷.
۷ - فهرست منابع(۱) میرغلامعلی‌بن نوح آزاد بلگرامی، روضة‌الاولیاء، تصحیح متن، ترجمه و حواشی نثار احمد فاروقی، دهلی ۱۴۱۶/۱۹۹۶. (۲) محمدهاشم خافی‌خان نظام‌الملکی، منتخب‌اللباب، ج ۲، چاپ کبیرالدین احمد، کلکته ۱۸۷۴. (۳) محمدهادی کامورخان، تذکرة‌السلاطین چغتا: تذکره جانشینان اورنگ‌زیب، چاپ مظفر عالم، علی‌گره ۱۹۸۰. (۴) Ziauddin A Desai, "Architecture: Bahmani succession states", in History of medieval Deccan: ۱۲۹۵-۱۷۲۴, edH K Sherwani, vol۲, Andhra Pradesh: The Government of Andhra Pradesh, ۱۹۷۴a. (۵) idem, "Architecture: the Bahmanis", in ibid, ۱۹۷۴b. (۶) idem, "Epigraphy: Arabic and Persian", in ibid, ۱۹۷۴c. (۷) EI۲, sv "Khuldabad"by C E Bosworth. (۸) Carl W Ernest, Eternal garden: Mysticism, history, and politics at a south Asian Sufi center, Oxford ۲۰۰۴. (۹) P M Joshi, "Economic and social conditions under the Bahmanis", in History of medieval Deccan, ibid, vol۱. (۱۰) Khwaja Muhammad Ahmad, "Calligraphy", in ibid, vol۲. (۱۱) Muhammad Yousuf Kokan, "Language and literature: Arabic" in ibid. (۱۲) Muhammad Nazir Ahmad, "Language and literature: Persian", in ibid. (۱۳) States atlas of India, ed S Muthiah and P Poovendran, Delhi: Indian Book Depot, Map House, ۱۹۹۰؛ ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خلدآباد»، شماره۷۱۸۷. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|