اجنبیاجنبی به نامحرم و بیگانه گفته می شود. فهرست مندرجات۲ - احکام اجنبی از انسان(غیر محارم) ۳ - احکام اجنبی از عقد(غیر دو طرف عقد) ۴ - احکام اجنبی از مولّی علیه (غیر پدر و جدّ پدری) ۵ - احکام اجنبی از مسلمان (کافر) ۶ - احکام اجنبی از زوجه (غیر شوهر) ۷ - احکام اجنبی از مال (غیر مالک و کسی که به منزله او است) ۸ - احکام اجنبی از مال مشترک ۹ - احکام اجنبی از دین (غیر مدیون) ۱۰ - پانویس ۱۱ - منبع ۱ - تعریف اجنبیاجنبی به معنای دوم مفهومی نسبی، و نسبت به موضوعات مختلف، متفاوت است. غیر خویشاوندان نسبی (ارحام) نسبت به انسان، غیر ولیّ اصلی (پدر و جدّ پدری) نسبت به مولّی علیه (کودک و دیوانه)، کافر نسبت به مسلمان، غیر شوهر نسبت به زوجه، غیر دو طرف عقد نسبت به عقد، غیر مالک یا کسی همچون ولىّ و وکیل- که به منزله مالک است- نسبت به مال، غیر شریک نسبت به مال مشترک و سرانجام، غیر مدیون نسبت به دین، اجنبی و بیگانه‌اند. اجنبی با توجّه به نسبیّت مفهوم آن، احکام گوناگونی دارد که در باب‌های مختلف مانند زکات، تجارت، دین، ضمان، مضاربه، هبه، نکاح، شفعه و قصاص آمده است و در این جا به نمونه‌هایی از آن‌ها اشاره می‌شود. ۲ - احکام اجنبی از انسان(غیر محارم)چنانچه شخصی که به او هبه شده، اجنبی باشد، هبه کننده تا زمانی که عین مال هبه شده باقی است، می‌تواند به مال خود رجوع کند و از هبه آن منصرف شود. در صورت عدم حضور محارم میت زن، ارحام وی برای دفن او بر اجنبی مقدّمند. [۲]
العروة الوثقی،ج۱، ص۴۴۲.
اگر در میان ارحام شخص، کسی مستحق زکات باشد، وی برای دریافت زکات بر اجنبی مقدّم است. [۳]
العروة الوثقی،ج۲، ص۳۲۴.
۳ - احکام اجنبی از عقد(غیر دو طرف عقد)قرار دادن حق خیار در عقد معاملات برای اجنبی صحیح است. بنا بر قول مشهور، شرط کردن سهمی از سود برای اجنبی (غیر مالک و عامل) در عقد مضاربه باطل است. ۴ - احکام اجنبی از مولّی علیه (غیر پدر و جدّ پدری)اگر پدر با مشارکت اجنبی فرزند خود را بکشد، ولىّ مقتول تنها می‌تواند اجنبی را قصاص کند و در صورت قصاص اجنبی، پدر باید نصف دیه اجنبی را به ولیّ او بدهد و در صورت قصاص نشدن اجنبی، باید آن نصف را به ولىّ مقتول بپردازد. ۵ - احکام اجنبی از مسلمان (کافر)اجنبی از مسلمان، کافران کتابی، ذمّی و حربی هستند که هر یک از احکام ویژه‌ای دارند. ۶ - احکام اجنبی از زوجه (غیر شوهر)باردار کردن زن با نطفه مراد اجنبی حرام است. ۷ - احکام اجنبی از مال (غیر مالک و کسی که به منزله او است)بر اجنبی در صورت تصرف در مال مانند فروختن یا‌اجاره دادن، عنوان فضولی اطلاق می‌شود و صحّت آن، منوط به اجازه مالک یا کسی است که به منزله مالک باشد. ۸ - احکام اجنبی از مال مشترکاگر شریک سهم خود از مال مشترک را به اجنبی بفروشد، حق شفعه برای شریک او ثابت می‌شود. ۹ - احکام اجنبی از دین (غیر مدیون)اجنبی می‌تواند بدهی شخص بدهکار را به طور مجّانی- حتی بدون اجازۀ وی- به طلبکار بپردازد که در این صورت، ذمّه مدیون بری می‌شود. [۱۲]
تحرير الوسيلة،ج۱، ص۶۴۸.
۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، جلد۱، صفحه۲۸۲-۲۸۴. |