زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

یوسف بن ابوساج




یوسف بن ابوساج در ۲۷۱ق به حکومت رسید. او از حکمرانان بنی‌ساج است. بنی‌ ساج سلسله‌ای از امیران ایرانی راهدار حرمین و حاکم آذربایجان در سده سوم ق. بودند.


۱ - حکمرانی آذربایجان


در دوران خلافت معتمد عباسی ولایت مکه یافت. در این سال، احمد طایی که حاکم مدینه و راهدار منازل مدینه تا مکه بود، غلامش بدر را به امارت حج برگزیده بود. یوسف بن ابوساج نزدیک درهای مسجدالحرام با امیر حاج درگیر شد. در این میان، حاجیان جانبدار بدر شدند و یوسف بن ابوساج را دستگیر و روانه زندان بغداد کردند.
[۱] ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۱۰، ص۸.    
[۲] ابن جوزی، المنتظم، ج۱۲، ص۲۴۴.    
پس از چندی خلیفه عباسی یوسف بن ابوساج را حکمرانی آذربایجان داد.
یوسف پایتخت خود را از مراغه به اردبیل انتقال داد و حصار مراغه را ویران کرد.
[۳] ابن حوقل، صورة الارض، ج۲، ص۳۳۵.    


۲ - استقلال از خلیفه


چندی بعد از اطاعت مقتدر عباسی سر باز زد و بی‌اجازه خلیفه، سَمباط پادشاه ارمنستان را کشت و ری و قزوین و زنجان و ابهر را گرفت و لشکر خلیفه را شکست داد.
[۴] مشكور محمدجواد، نظری به تاریخ آذربایجان، ج۱، ص۱۳۳.
سپس سپاه خلیفه توانست یوسف بن ابوساج را شکست دهد. وی چند سال متواری بود و در ۳۱۰ق. اسیر و زندانی شد.
[۵] مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، ج۵، ص۹۹-۱۰۳.    
[۶] ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۸، ص۹۹-۱۰۲.    
در گزارش ابن کثیر آمده که وی به سال۳۱۰ق. آزاد شد.
[۷] ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۱۴۴.    
پس از آزادی، خلیفه عباسی او را حکومت آذربایجان، ابهر، ری، قزوین و زنجان داد.
[۸] مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، ج۵، ص۱۴۰.    
[۹] ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۸، ص۱۳۶-۱۳۷.    
یوسف بن ابوساج در ۳۱۳ق. همدان را تصرف کرد.
[۱۰] ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۸، ص۱۴۴-۱۴۵.    
گفته‌اند که محدوده شمالی سرزمین زیر فرمانش تا دربند قفقاز ادامه داشت و او سد دربند را برای مصونیت از خطر هجوم روس‌ها و همسایگان شمالی مرمت کرد و اران و شروان را بدین وسیله در امان داشت.
[۱۱] رضا، عنايت الله، اران از دوران باستان، ج۱، ص۴۵۱-۴۵۲.


۳ - پایان کار یوسف وساجیان


پس از ناامن شدن راه عراق به حجاز و قتل حاجیان و غارت کاروان‌ها از سوی قرمطیان، یوسف را به نبرد آن‌ها گسیل داشت. اما یوسف شکست خورد و اسیر قرمطیان شد و به دست ابوطاهر قرمطی به قتل رسید.
[۱۲] ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۱۱، ص۱۱۱.    
[۱۳] مشكور، محمد جواد، نظری به تاریخ آذربایجان، ج۱، ص۱۳۳.
از این هنگام تا نزدیک دو دهه، قرمطیان بر راه‌های اصلی کاروان حاجیان سلطه یافتند و پس از سرقت حجرالاسود و چیره شدن بر طریق حجاز، خود به کاروان‌ها اجازه عبور می‌دادند؛ ابوالمسافر فتح بن محمد افشین که به فرمانروایی آذربایجان رسید، در ۳۱۷ق. به دست مفلح یوسفی در اردبیل مسموم گشت.
[۱۴] مشكور، محمد جواد، نظری به تاریخ آذربایجان، ج۱، ص۱۳۴.
جانشینان بعد ساجیان در قلمرو پهناور آن‌ها از ارمنستان تا ری، یاران و غلامان یوسف بن ابوساج، از جمله وصیف شیروانی، مفلح و دیسم بن ابراهیم بودند.
[۱۵] ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۱۶۷.    
[۱۶] مينورسكي ولاديمير، تاریخ شروان و دربند، ص۱۰۸-۱۰۹.


۴ - پانویس

 
۱. ↑ ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۱۰، ص۸.    
۲. ↑ ابن جوزی، المنتظم، ج۱۲، ص۲۴۴.    
۳. ↑ ابن حوقل، صورة الارض، ج۲، ص۳۳۵.    
۴. ↑ مشكور محمدجواد، نظری به تاریخ آذربایجان، ج۱، ص۱۳۳.
۵. ↑ مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، ج۵، ص۹۹-۱۰۳.    
۶. ↑ ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۸، ص۹۹-۱۰۲.    
۷. ↑ ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۱۴۴.    
۸. ↑ مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، ج۵، ص۱۴۰.    
۹. ↑ ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۸، ص۱۳۶-۱۳۷.    
۱۰. ↑ ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۸، ص۱۴۴-۱۴۵.    
۱۱. ↑ رضا، عنايت الله، اران از دوران باستان، ج۱، ص۴۵۱-۴۵۲.
۱۲. ↑ ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۱۱، ص۱۱۱.    
۱۳. ↑ مشكور، محمد جواد، نظری به تاریخ آذربایجان، ج۱، ص۱۳۳.
۱۴. ↑ مشكور، محمد جواد، نظری به تاریخ آذربایجان، ج۱، ص۱۳۴.
۱۵. ↑ ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۱۶۷.    
۱۶. ↑ مينورسكي ولاديمير، تاریخ شروان و دربند، ص۱۰۸-۱۰۹.


۵ - منبع

حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «بنی‌ ساج» تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۲۹.    


رده‌های این صفحه : بنی ساج | تراجم | خاندان های ایرانی | درگذشتگان سده 4 (قمری) | راهداران حرمین | صاحبان مناصب حج | مناصب حج




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.