نشریه پرورشپَرْوَرِش، نشریه‌ای سیاسی ـ اجتماعی به مدیریت علی‌محمد کاشانی (پرورش) که روز جمعه ۱۰ صفر ۱۳۱۸ق/۸ژوئن۱۹۰۰م به زبان فارسی در قاهره آغاز به انتشار کرد. ۱ - معرفی اجمالیپَرْوَرِش، نشریه‌ای سیاسی ـ اجتماعی به مدیریت علی‌محمد کاشانی (پرورش) که روز جمعه ۱۰ صفر ۱۳۱۸ق/۸ژوئن۱۹۰۰م به زبان فارسی در قاهره آغاز به انتشار کرد. این نشریه هر هفته یک شماره و در ۱۶ صفحه، نخست روزهای جمعه و سپس روزهای دوشنبه منتشر می‌شد. [۱]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۵۷، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
[۲]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۵۹، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
۱.۱ - محتواپرورش به سبک و سیاق روزنامه ثریا (ه م) نگارش می‌یافت و مطالب آن عبارت بود از سرمقاله، اخبار خارجه و مقالات گوناگون درباره مسائل سیاسی و اجتماعی ایران که در آن‌ها بر موضوعاتی چون تجدد سیاسی و اجتماعی و اقتصادی ایران تأکید می‌شد. در هر شماره «آزاد» بودن روزنامه به عنوان یک شعار ثابت تکرار می‌گردید. [۳]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۵۷، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
[۴]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۵۸، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
[۵]
پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، ج۲، ص۴۶۷، تهران، ۱۳۷۹ش.
[۶]
پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، ج۲، ص۴۷۴، تهران، ۱۳۷۹ش.
۱.۲ - مسئول نشریهعلی محمد کاشانی که بعدها به واسطه انتشار پرورش به همین نام مشهور گشت، [۷]
پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، ج۲، ص۴۶۱، تهران، ۱۳۷۹ش.
پیش از ترک تهران، با دو روزنامه اطلاع و ایران نیز همکاری داشت [۸]
پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، ج۱، ص۱۸۷، تهران، ۱۳۷۹ش.
[۹]
پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، ج۲، ص۷۲۹، تهران، ۱۳۷۹ش.
و در استانبول با شیخ احمد روحی و آقاخان کرمانی در انتشار روزنامه اختر مشارکت می‌کرد [۱۰]
کهن گوئل، تاریخ سانسور در مطبوعات ایران، ج۱، ص۱۰۱، تهران، ۱۳۶۲ش
وی هنگام اقامت در مصر، با درک درست از فضای آزاد آن کشور (که در میان کشورهای شرقی بی‌نظیر بود [۱۱]
پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، ج۱، ص۳۲۲، تهران، ۱۳۷۹ش.
) به کار روزنامه‌نگاری روی آورد و با همکاری فرج‌الله کاشانی، روزنامه ثریا را در ۱۳۱۶ق/۱۸۹۸م منتشر ساخت، [۱۲]
پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، ج۲، ص۴۰۲، تهران، ۱۳۷۹ش.
اما در سال دوم انتشار و پس از ۲۷ شماره (۲۰ محرم ۱۳۱۸) از انتشار ثریا کناره گرفت [۱۳]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۶۰، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
و ۲۰ روز بعد (۱۰صفر)، بنابر «اصرارات تهران و ابرامات تبریز» و نیز به پشتوانه حمایت‌های مادی و معنوی دوستانش در داخل و خارج از ایران مانند یحییٰ دولت‌آبادی، به انتشار روزنامه پرورش در قاهره پرداخت. [۱۴]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۵۷، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
[۱۵]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۶۰، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
[۱۶]
دولت‌آبادی یحییٰ، حیات یحییٰ، ج۱، ص۲۰۰-۲۰۱، تهران، ۱۳۶۲ش.
به گفته دولت‌آبادی، [۱۷]
دولت‌آبادی یحییٰ، حیات یحییٰ، ج۱، ص۲۰۰-۲۰۱، تهران، ۱۳۶۲ش.
انتشار پرورش هیجان فراوانی در میان دانش‌آموختگان و وطن‌پرستان ایرانی ایجاد کرد و روزنامه ثریا را تحت‌الشعاع خود قرار داد. [۱۸]
پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، ج۲، ص۴۶۹، تهران، ۱۳۷۹ش.
این امر، موجب بروز یک سلسله مناقشات و مشاجرات قلمی میان ثریا و پرورش گردید. [۱۹]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۶۰-۶۲، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
۱.۳ - گستردگی انتشارتجربه علی‌محمد کاشانی در امر روزنامه‌نگاری، قلم شیوا و روشنفکرپسند او، استفاده از همکاری نویسندگانی چون شیخ احمد روحی و نیز برادرانش، نصرالله، عبدالله و عبدالحسین، [۲۰]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۵۹، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
[۲۱]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۶۳، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
[۲۲]
پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، ج۲، ص۴۶۱، تهران، ۱۳۷۹ش.
سبب شد تا دایره انتشار پرورش مانند ثریا به قفقاز، هند، چین، عثمانی، روسیه و نیز اروپا گسترش یابد [۲۳]
کهن گوئل، تاریخ سانسور در مطبوعات ایران، ج۱، ص۲۰۳، تهران، ۱۳۶۲ش
[۲۴]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۵۷، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
و در ایران نیز جایگاهی خاص بیابد، [۲۵]
پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، ج۲، ص۴۶۱، تهران، ۱۳۷۹ش.
چنان‌که در روزهای ورود پرورش به تهران، جوانان پرشور، بی‌صبرانه رسیدن محموله پستی جدید را از قاهره انتظار می‌کشیدند. [۲۶]
دولت‌آبادی یحییٰ، حیات یحییٰ، ج۱، ص۲۰۰-۲۰۱، تهران، ۱۳۶۲ش.
۲ - نقش پرورش بر انقلاب مشروطیتدرباره نقش پرورش در بیداری ایرانیان و تأثیر آن بر انقلاب مشروطیت، سخن بسیار گفته شده است. ۲.۱ - تقویت نظری جنبشبه گفته کهن زمانی که سایه سانسور بر مطبوعات ایران سنگینی می‌کرد، این روزنامه در شکل‌گیری انقلاب مشروطه نقشی بسزا داشت و با گسترش افکار نو و مترقی، پایه‌های نظری این جنبش را تقویت می‌کرد. دولت‌آبادی [۲۷]
دولت‌آبادی یحییٰ، حیات یحییٰ، ج۱، ص۲۰۰-۲۰۱، تهران، ۱۳۶۲ش.
هر شماره پرورش را دارای تأثیری خاص در احساسات و افکار انقلابی مردم ایران می‌داند.براون [۲۸]
براون ادوارد، تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران، ج۲، ص۲۷۲-۲۷۳، ترجمه محمدعباسی، تهران، ۱۳۴۱ش.
تأثیر پرورش را همپایه تأثیر روزنامه قانون می‌داند و برآن است که پرورش موجب انقلاب فکری عظیمی در میان جوانان ایران شد، انقلابی که درباریان را دچار بهت و حیرت ساخت.۲.۲ - اصلاحات اجتماعی و سیاسیبهار [۲۹]
بهار محمدتقی، سبک‌شناسی، ج۳، ص۴۰۱، تهران، ۱۳۳۷ش.
مقالاتی پرورش را درباره اصلاحات اجتماعی و سیاسی، بسیارمؤثر می‌داند، و سرانجام کسروی [۳۰]
کسروی احمد، تاریخ مشروطه ایران، ج۱، ص۴۲، تهران، ۱۳۱۶ش.
از غیرت و دانشوری کاشانی و مقالات تکان‌دهنده وی سخن می‌گوید.۲.۳ - نقد سیاسیونکاشانی در شماره ۲۳ این نشریه (چهارم شعبان ۱۳۱۸) طی مقاله‌ای به نقد روش‌های ضدملی امین‌السلطان، صدراعظم پرداخت و در مقام مقایسه، امین‌الدوله را بر وی ترجیح داد. این مقاله خشم صدراعظم را برانگیخت و به دستور وی ورود پرورش از قاهره به تهران ممنوع شد. [۳۱]
براون ادوارد، تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران، ج۲، ص۲۷۳، ترجمه محمدعباسی، تهران، ۱۳۴۱ش.
[۳۲]
پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، ج۲، ص۴۶۰-۴۶۱، تهران، ۱۳۷۹ش.
[۳۳]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۶۴، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
۳ - مرگ مدیر نشریهفاصله میان ممنوعیت و پایان‌کار پرورش چندان به درازا نکشید، چنان‌که پس از ۱۰شماره (شماره ۳۳، چهارم ذیحجه۱۳۱۸ق/۲۵مارس۱۹۰۱م) انتشار پرورش متوقف شد و دو سال پس از آن، یعنی در شعبان ۱۳۲۰، کاشانی به بیماری سل درگذشت و در حلوان نزدیک قاهره به خاک سپرده شد. [۳۴]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۵۹، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
[۳۵]
صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۲، ص۶۴، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش.
[۳۶]
پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، ج۲، ص۴۶۰، تهران، ۱۳۷۹ش.
۴ - فهرست منابع(۱) براون ادوارد، تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران، ترجمه محمدعباسی، تهران، ۱۳۴۱ش. (۲) بهار محمدتقی، سبک‌شناسی، تهران، ۱۳۳۷ش. (۳) پروین ناصرالدین، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان، تهران، ۱۳۷۹ش. (۴) دولت‌آبادی یحییٰ، حیات یحییٰ، تهران، ۱۳۶۲ش. (۵) صدرهاشمی محمد، تاریخ جرائد و مجلات ایران، اصفهان، ۱۳۶۳-۱۳۶۴ش. (۶) کسروی احمد، تاریخ مشروطه ایران، تهران، ۱۳۱۶ش. (۷) کهن گوئل، تاریخ سانسور در مطبوعات ایران، تهران، ۱۳۶۲ش. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «نشریه پرورش»، شماره ۵۵۰۷. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|