مختار بن حسن عبدونابن بطلان، ابوالحسن مختار بن حسن بن عبدون بن سعدون بن بطلان، مشهور به ابن بطلان یا ابن عبدون از اطباء مسیحی بغداد در قرن پنجم بوده است. ۱ - اساتیدوی مدتی نزد ابوالفرج عبدالله بن طیب بغدادی طب و فلسفه خواند و بزرگ‌ترین شاگرد و مورد احترام فراوان او بود. ابن بطلان مدتی نیز ملازمت ابوالحسن ثابت بن ابراهیم بن زهرون طبیب را داشت و از وی در پزشکی بهره گرفت و از دیگر استادان بغداد هم دانش آموخت. وی در علوم اوائل دست داشت و از راه پزشکی روزگار می‌گذرانید. ۲ - ورود وی به حلبابن بطلان در ۴۳۹ ق از بغداد خارج شد و پس از عبور از رحبه و رصافه به حلب رسید. معزالدوله ثمال بن صالح مرداسی حاکم حلب او را استقبال کرد و محترمش داشت. وی در آنجا اجازه یافت تا قواعد عبادات مسیحیان آن شهر را تنظیم کند و قوانینی به این منظور وضع کرد، اما مسیحیان حلب قوانین او را نپذیرفتند. گذشته از آن، محسود پزشک مسیحی دیگری به نام ابوالخیر ابن شراره واقع شد و از سوی او به فساد عقیده متهم گشت. ابن بطلان نتوانست بیش از این در حلب بماند و از آن شهر خارج شد و در جمادی الاخر ۴۴۱ به قسطاط مصر وارد گردید و سه سال در این دیار ماند. در این زمان مستنصر بالله فاطمی خلیفه مصر بود. سفر ابن بطلان را به مصر، عزم دیدار علی بن رضوان طبیب و پزشک مشهور آن عصر دانسته‌اند. ۳ - مناظره میان دو طبیبدر مصر میان آن دو مناظراتی طبی و فلسفی درگرفت که سرانجام کار به دشمنی کشید. ابن بطلان بسیاری از آنچه میان او و ابن رضوان گذشت، پس از خروج از مصر، در کتابی گرد آورد و ابن رضوان نیز در رد او کتابی نوشت. هیچ یک از آن دو کتابی ننوشته و رایی ابراز نکرده است که دیگری آن را رد نکرده باشد. گفته‌اند که ابن بطلان مردی شیرین‌سخن، ظریف طبع و در ادب و فروع آن ممتاز بود، ولی ابن رضوان در طب و علوم حکمت از او داناتر بود. ۴ - وفات ویابن بطلان سرانجام مصر را با دلتنگی به قصد قسطنطنیه ترک گرفت و یک سال در آن شهر ماند. وی در اواخر عمر به انطاکیه رفت. در آنجا ظاهرا مدتی نظارت ساختمان بیمارستانی را بر عهده داشت و چندی بعد در دیری در همان شهر عزلت و عبادت اختیار کرد و در همانجا درگذشت. قفطی وفات او را ۴۴۴ ق می‌داند، اما از آنجا که ابن ابی اصیبعة تاریخ نگارش یکی از آثار او را ۴۵۵ ق گزارش کرده است، می‌توان آن را نادرست دانست. ابن بطلان، چنانکه خود در شعری یاد کرده هیچ گاه زن و فرزندی نداشت. وی دارای اشعار زیاد و نکته‌های نادر و ظریف بود که برخی از آنها در دعوة الاطباء آمده است. ۵ - ثبت وقایع روزگارابن بطلان حوادث محیط و روزگارش را ثبت کرده است؛ از آن جمله پیداشدن ستاره‌های دنباله دار در ۴۴۵ ق و بروز بیماری‌های مهلک و مردن انسان‌های بی‌شمار در قسطنطنیه است. وی همچنین از کم آبی نیل در تابستان ۴۴۷ ق و گسترش وبا به عراق و برخی حوادث و آفات دیگر یاد کرده که موجب مرگ دانشمندانی چون ابوالحسن قدوری فقیه، اقضی القضاة ماوردی، ابن طیب طبری، ابوالحسن صابی و ابوالعلاء معری گردید. ابن بطلان در طب مرتبه‌ای والا داشت چنانکه ابن منقذ برخی از آرا و درمان‌های او را در کتاب الاعتبار تحت عنوان معجزات ابن بطلان آورده است. ۶ - آثار۱. تقویم الصحة. ۲. دعوة الاطباء. ۳. فی تدبیر الامراض. ۴. رسالة فی شری الرقیق و تقلیب العبید. ۵. المقالة المصریة فی مناقضات علی بن رضوان. ۶. مقال فی القربان المقدس. [۱]
دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ص۱۲۰- ۱۱۹.
۷ - عناوین مرتبطتقویم الصحة ۸ - پانویس
۹ - منبعنرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |