فضائل الشام (کتاب)کتاب «فضائل الشام»، اثر عربی ابی عبد الرحمن، عادل بن سعد، به بیان احادیث و روایاتی که پیرامون اهمیت شهر شام نقل شده‌اند، پرداخته است. احساس نیاز نویسنده به بیان احادیثی که در رابطه با فضایل شام مطرح شده، انگیزه تالیف می‌باشد. ۱ - ساختار کتابکتاب، با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب، در بر دارنده مجموع پنج کتاب می‌باشد که به بیان فضایل شهر شام و سکونت در آن پرداخته‌اند. [۱]
فضائل الشام، مقدمه کتاب.
مباحث، صرف بیان روایات می‌باشد، بدون ارائه تحلیل و بررسی خاصی در مورد آنها. ۲ - گزارش محتواجست وجو و بحث در بیان فضایل شهرها، امری است که پس از انتشار اسلام در مناطقی مانند شام، یمن و... اتفاق افتاده و از این میان، شام، بیشترین آثار را به خود اختصاص داده است. نویسنده، احتمال می‌دهد که شاید علت این امر، سفارشات فراوان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم پیرامون فتح شام و ترغیب مردم به سکونت گزیدن و نشر دین در آن دیار باشد، اما در این میان، روایات مجعول فراوانی در مورد فضیلت شام و مذمت عراق، صادر شده است که نویسنده در مورد علت آن، احتمالات زیر را مطرح نموده است: ۱. اختلافات سیاسی میان بنی امیه و شیعیان؛ ۲. عصبیت جاهلی و اختلافات قبیلگی؛ ۳. تحولات خلافت در دمشق و بغداد؛ ۴. کسب مال که اشخاصی به طمع مال، گروهی را مدح و عده‌ای را مذمت می‌کردند. ۲.۱ - کتاب اولکتاب اول، اثر امام شمس الدین، ابی عبدالله، محمد بن احمد بن عبد الهادی مقدسی حنبلی متوفی سال ۷۴۴ ق، می‌باشد که در دو فصل، ارائه شده است؛ فصل اول، به ذکر روایاتی از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در مورد فضایل شام اختصاص دارد، از جمله: این شهر، برگزیده خداوند است؛ اگر مردم آن فاسد شوند، در دیگر مردم خیری نخواهد بود؛ وجود ابدال در آن؛ رانده شدن شیطان از آن؛ و... فصل دوم، حاوی احادیثی است که بر خروج فتنه‌ای از سمت مشرق دلالت دارند. ۲.۲ - کتاب دومکتاب دوم، تالیف علی بن محمد بن صافی بن شجاع، معروف به ابن ابی الهول ربعی، متوفی ۴۴۴ ق، می‌باشد که فضایل دو شهر شام و دمشق را بیان کرده است. نویسنده، پس از اشاره به آیات و روایاتی که معتقد است در باره شام می‌باشند، اخبار و روایات مربوط به دمشق را بیان کرده است. بابی از کتاب، به ذکر روایاتی که نماز خواندن خضر نبی علیه‌السّلام در م سجد جامع دمشق را تایید می‌کنند، اختصاص یافته است. چگونگی ساخت شهر دمشق، حکم کسی که در این شهر مدفون می‌باشد، اینکه بیشترین ابدال و زهاد در این شهرند، فضیلت نماز و دعا در کوه قاسیون، اشاره به وجود چهار کوه مقدس زیتا در بیت المقدس، سینا در مصر، تینا در دمشق و تیمانا در مکه، فضیلت مسجد ابراهیم علیه‌السّلام ، مکانی که عیسی علیه‌السّلام در آن نازل می‌شود و فتنه‌هایی که در دمشق رخ خواهد داد، از جمله مطالب مطرح شده در این قسمت می‌باشند. ۲.۳ - کتاب سومکتاب سوم، تالیف امام حافظ ابی سعد عبد الکریم بن محمد سمعانی، متوفی ۵۶۲ ق، است. در این کتاب، به چهل و سه آیه و روایت اشاره شده که سعی نویسنده، اثبات فضایل شام، از خلال آنها می‌باشد. از جمله این روایات، احادیثی است که به وجود باغ‌های زیبا، انهار پرآب و عجایب فراوان در شام اشاره دارند. برخی از موارد مطرح شده در این قسمت، تکرار مباحث گذشته می‌باشد. ۲.۴ - کتاب چهارمکتاب چهارم، اثر شیخ ابی فرج عبد الرحمن بن احمد بن رجب حنبلی، متوفی ۷۹۵ ق، می‌باشد که روایات مربوط به شام را در ده باب، ارائه کرده است. امر به سکونت در شام، خبر از استقرار علم و ایمان در آن دیار، حفظ شام از فتنه‌ها و اینکه این مکان، مامن مسلمین در زمان فتنه خواهد بود، اینکه برگزیدگان در آخر الزمان در شام بوده و خیر در این شهر، بیش از سایر بلاد است، اینکه طایفه یاری کننده حق در شام می‌باشند، وجود ابدال و برکت در این شهر، حفظ شام به وسیله ملائکه، باقی ماندن شام پس از نابودی سایر شهرها و فضایل مخصوص به دمشق، از عنواین ابواب این کتاب می‌باشد. آخرین کتاب، تالیف شمس الدین محمد بن احمد بن علی سیوطی، متوفی ۸۸۰ ق، می‌باشد که به صورت بسیار مختصر، فضیلت مواضع مخصوصی از شام، از جمله فلسطین را بیان کرده است. یکی از فضایلی که برای این شهر ذکر شده، وجود مدفن بسیاری از پیامبران، از جمله حضرت موسی علیه‌السّلام ، در آن، می‌باشد. ۳ - وضعیت کتابفهرست موضوعات هر کتاب، در آخر آن آمده است. پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع و اشاره به ضعیف یا صحیح بودن روایات، اختصاص یافته است. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |