عنوان اولی (اصول)وصف ثابت برای شیء صرف نظر از عوارض خارجی را عنوان اولی گویند. ۱ - تعریف عنوان اولیعنوان اولی، مقابل عنوان ثانوی بوده و عبارت است از وصفی که برای ذات اشیا و موضوعات صرف نظر از عوارض خارجی ثابت است، مانند: عنوان بیع و ربا در «احل الله البیع و حرم الربا». بدیهی است، بیع و ربا از عناوینی محسوب می‌گردند که به خودی خود حکم حلیت و حرمت را برای ذات معامله به ارمغان می‌آورند، نه به ملاحظه عوارض خارجی. ۲ - تفاوت عنوان اولی و عنوان ثانویهنگامی که شارع مقدس می‌خواهد حکمی را بر موضوعی (افعال و ذوات) بار نماید، گاهی فقط ذات و طبیعت موضوع را، صرف نظر از عوارض خارج از ذات هم چون شک در حکم واقعی موضوع در نظر می‌گیرد و حکم را بر آن بار می‌کند؛ یعنی موضوع را به عنوان اولی لحاظ کرده و حکم را بر آن حمل می‌کند؛ بنابراین، عنوان اولی عنوانی است که به لحاظ ذات و طبیعت موضوع و صرف نظر از عوارض خارج از ذات و لحاظ شک در حکم واقعی، بر موضوع بار می‌شود، چنان که خداوند متعال می‌فرماید: «حرّمت علیکم المیتة»؛ یعنی حرمت خوردن گوشت را متوجه عنوان اولی (میته) می‌نماید، هر چند به لحاظ اضطرار و ناچاری، ممکن است عنوان ثانوی پیدا کند و خوردن میته جایز شود. [۴]
شیرازی، محمد، الوصول الی کفایة الاصول، ج۱، ص۵۴۱.
[۵]
رشاد، محمد، اصول فقه، ج۱، ص۴۴۹.
[۷]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۵، ص۸۳.
[۹]
مختاری مازندرانی، محمد حسین، فرهنگ اصطلاحات اصولی، ص۱۸۶.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «عنوان اولی». |