عمدعمد، انجام دادن یا ترک عملی از روی اختیار و قصد، و در مقابل سهو می‌باشد. ۱ - معنای عمدعمد در لغت به معنای قصد آمده است؛ لیکن در کلمات فقها مقابل سهو و در باب جنایات در برابر خطا به کار رفته است. ۲ - احکام فقهیعمد منافاتی با اضطرار، اکراه و جهل ندارد؛ زیرا در موارد اکراه، اضطرار و جهل نیز اراده و قصد وجود دارد. از احکام مرتبط با عنوان یاد شده در ابواب مختلف فقه ؛ اعم از عبادات و معاملات به معنای اعم سخن گفته‌اند. ۳ - حکم تکلیفیترک واجبات یا ارتکاب محرمات از روی عمد ، در صورتی که مضطر، مُکرَه و یا جاهل قاصر نباشد، حرام است. ۴ - آثار ترک وفعل عمدبر فعل یا ترک عمدی عبادات و غیر عبادات آثاری مترتب است، از جمله: ۴.۱ - بطلان عملاخلال عمدی به اجزا و شرایط نماز موجب بطلان آن می‌شود، چنان که ارتکاب عمدی مبطلات روزه، بطلان آن را در پی دارد. همچنین ترک عمدی ارکان حج و عمره همچون طواف و سعی موجب بطلان حج و عمره می‌گردد. ۴.۲ - ثبوت کفّارهارتکاب برخی محرمات از روی عمد، موجب ثبوت کفّاره است، مانند افطار عمدی روزه ، ماه رمضان بدون عذر و یا ارتکاب برخی محرمات احرام. ۴.۳ - حدّ و تعزیرارتکاب عمدی محرمات در غیر موارد عذر، موجب ثبوت کیفر است. کیفر دو گونه است: یا مقدار آن نامشخص و بسته به نظر حاکم شرع است و یا مشخص می‌باشد. قسم نخست، تعزیر و قسم دوم حد نامیده می‌شود. ۴.۴ - قصاصدر جنایات عمدی مقابل جنایات خطایی قصاص ثابت است؛ خواه جنایت، کشتن دیگری باشد و یا آسیب رساندن به اعضا و منافع او. البته در کودک و دیوانه، عمد آنان خطا به شمار رفته و حکم خطا بر آن جاری می‌شود. ۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۴۷۰، برگرفته از مقاله «عمد». |