سوره فتحسوره فتح، چهل و هشتمین سوره قرآن بوده و در جزء بیست و ششم واقع شده و از سوره‌های مدنی است. ۱ - آیه فتحچون این سوره با آیه ((انا فتحنا لک فتحا مبینا)) آغاز شده است و نوید یک پیروزی بزرگ و درخشان را می‌دهد، به آن «فتح» گفته‌اند. در آیه اول این سوره از پیروزی بزرگ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به یاری خدا، یاد شده است؛ فتحی که در صلح حدیبیه که در سال ششم از هجرت اتفاق افتاد، فراهم آمد. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم همراه ۱۴۰۰ نفر به جنگ با مشرکان رفت؛ در حالی که امیدی به بازگشت پیروزمندانه و به سلامت نبود؛ ولی سرانجام با قرارداد آتش بس ده ساله و بدون درگیری به مدینه بازگشتند. همین قرارداد، پیروزی‌های بزرگ دیگری درپی داشت؛ مانند: فتح خیبر در سال هفتم هجری،فتح مکه همراه دوازده هزار سرباز مسلمان در سال هشتم هجری و مسلمان شدن تعداد زیادی از مشرکان در این فاصله. این‌ها آن «فتح مبین» است که سوره به آن نام مشهور شده است. ۲ - محور اصلیغرض سوره بیان منتی است که خدای تعالی بر رسول خود نهاده، و در این سفر فتحی آشکار نصیبش فرموده. و نیز منتی که بر مؤمنین همراه وی نهاده و مدح شایانی است که از آنان کرده، و وعده جمیلی است که به همه کسانی از ایشان داده که ایمان آورده و عمل صالح کرده‌اند. این سوره در مدینه نازل شده است. ۳ - مصادیق فتحدرباره مصداق این فتح، میان مفسران نظراتی به قرار ذیل هست: ۱. صلح حدیبیه (مشهورترین نظریه). ۲. فتح خیبر. ۳. فتح مکه. ۴. فتح و پیروزی سپاه اسلام در همه جنگ‌ها. ۴ - ویژگی ها۱. دارای ۲۹ آیه، ۵۶۰ کلمه و ۲۴۳۸ یا ۲۵۰۹ حرف است. ۲. در ترتیب نزول، یکصد و یازدهمین و در قرآن کریم چهل و هشتمین سوره است. ۳. پس از سوره جمعه و پیش از سوره مائده در سال ششم هجرت هنگام بازگشت از صلح حدیبیه نازل شد و از سوره‌های مدنی به شمار می‌آید. ۴. از نظر کمیت از سوره‌های مثانی و شامل حدود یک حزب قرآن است. ۵. در این سوره، آیه منسوخ نیست؛ اما آیه ناسخ وجود دارد. ۵ - مطالب مهم۱. بشارت به فتح مکه. ۲. حوادث جریان صلح حدیبیه و بیعت رضوان. ۳. اشاره به کارشکنی‌های منافقان. ۴. اوصاف ویژه پیروان مکتب محمدی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم . [۸]
رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۸۷.
[۹]
جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۷.
[۱۰]
هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷، شناخت سوره‌های قرآن، ص۳۷۲.
۶ - کاربرد فقهیاز آن به مناسبت در باب صلات سخن گفته‌اند. ۶.۱ - در صلاتتلاوت سوره فتح در رکعت اول نماز ويژه نخستين روز ماه رمضان و نيز در عمل ام داوود وارد شده است. [۱۲]
مصباح المتهجد، ص۸۰۷.
۷ - فضیلات تلاوت سورهاز امام صادق عليه السّلام نقل شده است: « اموال، خانواده و خدمتکاران خود را با تلاوت سوره فتح از تلف و نابودى مصون بداريد. هرکس بر تلاوت اين سوره مداومت داشته باشد، ندا کننده‌اى در روز قیامت ندا مى‌دهد ـ به گونه‌اى که آفريده‌ها آن را مى‌شنوند ـ تو از بندگان مخلَص هستى (سپس فرمان مى‌دهد) او را به صالحان ملحق کنيد». ۸ - پانویس
۹ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، برگرفته از مقاله «فتح». فرهنگ نامه فارسی علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سوره فتح(علوم قرآنی)». |