روزه اباحهروزه اباحه از اقسام روزه است. در حديثی از امام سجاد عليه السّلام، روزه به چهل قسم تقسيم شده که يکی از آنها روزه اباحه است. ۱ - معنی و حکم روزه اباحهمراد از روزه اباحه روزه‌ای است که روزه دار از روی سهو يا فراموشی چيزی بخورد يا بياشامد و يا قی کند. خداوند اين عمل را بر او مباح گردانيده است؛ از اين رو، روزه‌اش صحيح است و از روزه واجب کفايت می‌کند. ۲ - دیدگاه امام خمینی درباره ارتکاب غیر عمد مفطراتتمامی چیزهایی که روزه را باطل می‌کند - به جز باقی‌ماندن بر جنابت که تفصیل آن گذشت - در صورتی روزه را باطل می‌کنند که ازروی‌عمد واقع شوند، نه غیرعمد، مانند فراموش‌کردن یا بدون قصد انجام دادن، که هیچ قسم از اقسام غیرعمد روزه را باطل نمی‌کند، [۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیله، ج۱، ص۳۰۳، کتاب الصوم، القول:فیما یجب الامساک عنه، مسالة ۱۸.
در ادامه به ذکر برخی از این موارد مطابق نظر امام خمینی می‌پردازیم.۲.۱ - عدم نیتاگر به‌خاطر عذری، مانند فراموشی یا غفلت یا ندانستن اینکه ماه رمضان است یا بیماری یا مسافرت، نیّت روزه نکند و قبل از ظهر عذر او برطرف شود و کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد، وقت نیّت روزه تا ظهر امتداد پیدا می‌کند و وقتی که ظهر شد دیگر وقت نیّت ازدست‌رفته است (و نمی‌تواند نیّت کند). البته جریان این حکم در همه عذرها اشکال دارد، بلکه در مورد مرض خالی از اشکال نیست، اگرچه خالی از قرب هم نیست. و اگر یوم الشک را به نیّت اینکه از شعبان است روزه بگیرد و بعد به‌خاطر فراموشی، کاری که روزه را باطل می‌کند، انجام دهد و بعد از آن روشن شود که ماه رمضان بوده است، از روزه ماه رمضان مجزی است، البته اگر روزه‌اش را با ریا و مانند آن فاسد کرده باشد، مجزی نیست، حتی اگر قبل از ظهر روشن شود که ماه رمضان است و تجدید نیّت کند. ۲.۲ - جماعاگر از روی فراموشی یا اجباری که او را بی‌اراده کند جماع انجام گیرد، روزه باطل نمی‌شود، ولی اگر با اکراه (ولی از روی اراده) جماع کند، روزه او باطل می‌شود، حال اگر از روی فراموشی یا اجبار (که از او سلب اراده نماید) جماع کند و در بین یادش آید یا اجبار برطرف شود، باید فوراً کنار بکشد پس اگر فوراً کنار نکشد روزه‌اش باطل می‌شود. و اگر قصد تفخیذ داشت و بدون قصد دخول شد، باطل نمی‌شود و همچنین است اگر قصد دخول کند و دخول محقق نشود، زیرا چنان که گذشت، قصد مُفْطِر، روزه را باطل نمی‌کند. [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیله، ج۱، ص۲۹۳، کتاب الصوم، القول:فیما یجب الامساک عنه، الثالث:الجماع.
اگر بی‌اختیار منی از او بیرون آید، روزه‌اش باطل نیست. ولی اگر کاری کند که بی‌اختیار منی از او بیرون آید، روزه‌اش باطل می‌شود.۲.۳ - سر را زیر آب بردن و غسل ارتماسیاگر به خیال اینکه سرش در آب فرو نمی‌رود، خود را در آب بیندازد و اتفاقاً سرش در آب فرو رود، روزه‌اش باطل نمی‌شود، اگر طوری نباشد که به‌حسب عادت در آب فرو رود. و اگر به صورتی باشد که به‌حسب عادت فرومی‌رود و باتوجه‌به آن، خود را در آب بیندازد و فرو رود، بنابر احتیاط (واجب) در حکم کسی است که عمداً سر را در آب فروبرده، مگر آنکه یقین داشته که فرو نمی‌رود. [۸]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیله، ج۱، ص۳۰۰، کتاب الصوم، القول:فیما یجب الامساک عنه، مسالة ۱۴.
اگر فراموش کند که روزه است و به نیت غسل سر را در آب فروبرد، روزه و غسل او صحیح است.۲.۴ - رساندن غبار غلیظ به حلقاگر رسیدن غبار از جهت فراموشی یا غفلت، یا قهر و اجباری که بی‌اراده شود و یا به خیال اینکه به حلق نمی‌رسد باشد اشکالی ندارد، مگر آنکه غبار در فضای دهان جمع شود، آنگاه آن را با اختیار فرو دهد. [۱۰]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیله، ج۱، ص۳۰۱، کتاب الصوم، القول:فیما یجب الامساک عنه، الثامن:ایصال الغبار الغلیظ الی الحلق.
۲.۵ - قی‌کردن عمدیقیکردن عمدی اگرچه ناچار باشد روزه را باطل می‌کند ولی غیرعمدی آن، مبطل نیست. و معیار آن است که قی کردن صدق کند. [۱۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیله، ج۱، ص۳۰۱، کتاب الصوم، القول:فیما یجب الامساک عنه، العاشر:تعمد القئ.
۲.۶ - آشامیدن با پریدن آب در گلواگر فراموش کند (که روزه است) و آب را فروببرد قضا بر او واجب نیست. و همچنین است اگر برای وضوی نماز مضمضه کند و بی‌اختیار فرو رود قضا بر او واجب نیست. و احتیاط (مستحب) آن است که به موردی که وضو برای نماز واجب باشد اکتفا شود، اگرچه واجب نبودن قضا (در مضمضه) برای هر وضویی بلکه برای مطلق طهارت، خالی از قوّت نیست. [۱۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیله، ج۱، ص۳۰۹، کتاب الصوم، القول:فیما یترتب علی الافطار، مسالة ۱۲، التاسع.
۳ - پانویس۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۱۷۸. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |