دلیل تحریر الوسیلة - الامر بالمعروف و النهی عن المنکر (مازندرانی)« دليل تحرير الوسيلة: الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر» اثر آية الله شيخ علی اکبر سیفی مازندرانی ، شرح و توضيح اجمالى بر مباحث و مسايل مطرح شده در باره كتاب امر به معروف و نهی از منکر از كتاب تحریر الوسیله امام خمینی است. ۱ - انگيزه تأليف هدف نويسنده تبيين مباحث مبهم و مجمل تحریر الوسیله و شناسايى ادله فقهى هر يك از مسائل آن است. [۱]
دلیل تحریر الوسیلة - الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، على اكبر سيفى، ج۱، ص ۱ .
۲ - ساختار به صورت استدلالى در ذيل متن به شرح ادله و اقوال و مبانى فقهى مسايل پرداخته شده و ابعاد موضوعات تبيين شده است. ۳ - گزارش محتوا در تحرير الوسيله امر به معروف و نهی از منکر در يك باب و كتاب مستقل آمده و بر خلاف كتب استدلالى كهنتر كه آن را در ذيل كتاب الجهاد طرح مىكردند، امام خمینی مبحث نظارت اجتماعى را مهم دانسته و فروعات آن را بررسى كرده است. اين فريضه در لسان روايات و آيات از مهمترين واجبات اسلامى است. چند روايت از كتب حديثى نقل شده و بر مبناى آيات و روايات هشدارهاى مبنى بر پىآمدهاى منفى ترك اين فريضه داده شده و دنيا طلبى مانع اصلى آن معرفى گرديده است. عذاب دنيوى یهود به دليل ترك اين فریضه بوده است. نويسنده، معتقد است مهمترين هدف قيام حسينى قیام براى انجام اين فريضه و اصلاح امت اسلامى بوده است. وى سپس به تشريح مسايل متن تحرير در باره تقسيم و تعريف امر به معروف پرداخته و به اين نتيجه رسيده كه مرجع تشخيص مفهوم معروف در خطابات شرعى، عرف است چون آنچه متعلق امر و نهى شارع قرار مىگيرد همان چيزى است كه در عرف واقعيت دارد و قابل تشخيص است سپس از مفاهيمى كه توسط شارع مقيد و مشروط شده و رابطه موضوع عرفى با موضوع شرعى و تطبيق آن بر بحث امر به معروف و نهى از منكر تبيين شده و به تفصيل با مبحث حسن و قبح عقلى مرتبط شده و در تعريف منكر هم اين بررسى صورت گرفته كه تتبع استعمالات قرآنى لفظ منكر مشخص مىكند كه اين مفهوم به هر فعل قبيح و زشتى قابل اطلاق است. در تقسيم بندى امر به معروف به واجب و مندوب سه قول شناسايى شده كه در ميان فقها در رابطه با پذيرش و رد تقسيم يا تفصيل ميان اقسام آن وجود دارد. در استدلال به وجوب کفایی امر به معروف، به آيات صريح و روايات متواتر تمسك شده است. شیخ طوسی در اثبات وجوب اين فريضه، به قاعده عقلى لطف استدلال كرده و بر استدلال او توسط ابن ادریس حلی دو اشكال وارد شده و نحوه استدلال طوسى و توضيح اشكالات ابن ادريس و اقوال ديگر فقيهان و تمسك به اجماع بر وجوب از سوى صاحب سرائر و استدلال به آيات و روايات از مباحث مطرح شده است. مبحث بعدى به ادله فقهى و مبانى وجوب كفايى امر به معروف و نهى از منكر و بررسى مفهوم من تبعيضيه در آيه و لتكن منكم امه... اختصاص يافته و از طريق اين تحليلهاى ادبى، پايه استدلال فقهى براى اثبات وجوب كفايى طرح شده است. در اين زمينه آراى صاحب كشاف و ابن هشام در مغنی اللبیب به عنوان شاهد آورده شده است. به روايت معتبر مسعده بن صدقه در الكافى کلینی هم استدلال شده و در باره سند آن هم بحث شده است. دليل نهايى وجوب كفايى اين فريضه، سيره مستمر متشرعه است كه مورد استدلال صاحب جواهر قرار گرفته و از آن دفاع كرده است. مبحث بعدى به دلايل، مبانى و اقوال مربوط به وجوب عینی امر به معروف و نهى از منكر اختصاص دارد. فقهاى متعددى به اين نظريه قائلند از جمله شيخ طوسى به آيه و لتكن منكم امه يأمرون بالمعروف... استناد كرده اما نويسنده اين استدلال را رد كرده است. فروعات زيادى راجع به شرايط و مسايل امر به معروف مانند شرط احتمال تأثير، شرط استمرار بر معصيت، شرط عدم مفسده در انکار و شرط تنجز معروف و منكر و پشتوانه فقهى هر كدام از اين شرطها ارائه شده است. مفهوم و تحقق اين شرايط نيز به همان معناى عرفى آن مىباشد اگر چه جنبه روانى و شخصى دارد و هر فرد بايد خود تشخيص دهد كه شرايط مهيا شده يا نه. اما شرايط مانند قيود و تعاريف نزد عرف معيارهاى مشخصى دارند و بايد بر اساس آن معيارها به تحقيق و جستجوى شرايط پرداخت. مبحث پايانى اين كتاب به مراتب امر به معروف و نهى از منكر، از قبيل امر و نهى زبانى و انكار با قدرت و اقدام اختصاص يافته، سپس چند فرع فقهى بررسى گرديده است. [۱۱]
دلیل تحریر الوسیلة - الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، على اكبر سيفى، ج۱، ص ۴ .
۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی |