حکم تهجد (قرآن)تهجّد بویژه هنگام سحر جهت عبادت و تلاوت قرآن، استغفار، خواندن نمازهای مستحب بخصوص نماز شب و غیر آن از اعمال عبادی، مستحب مؤکّد است. ۱ - وجوب تهجد بر پیامبرشب زنده‌داری و تهجد بر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) واجب بود. «ومن الیل فتهجد به نافلة لک...؛ و پاسی از شب را از خواب برخیز، و قرآن و نماز بخوان! این یک وظیفه اضافی برای توست؛ امید است پروردگارت تو را به مقامی در خور ستایش برانگیزد!» (بنا بر اینکه تهجد و شب زنده داری بر پیامبر صلی الله علیه وآله واجب و بر مسلمانان فضیلت باشد.) «ومن الیل فسبحه وادبـر السجود؛ و در بخشی از شب او را تسبیح کن، و بعد از سجده‌ها!» در روايتى نيز آمده است كه منظور از" أَدْبارَ السُّجُودِ" همان نماز وتر است كه در آخر شب انجام مى‌شود. «ومن الیل فسبحه وادبـر النجوم؛ همچنین به هنگام شب او را تسبیح کن و به هنگام پشت کردن ستارگان و طلوع صبح!» "و من اللیل فسبحه"- یعنی در پاره‌ای از شب، پروردگار خود را تسبیح گوی. و مراد از این "تسبیح" نماز شب است. «قم الیل الا قلیلا؛ شب را، جز کمی، بپاخیز!» مراد از "قيام در ليل" قيام در شب براى نماز است. «ومن الیل فاسجد له وسبحه لیلا طویلا؛ و در شبانگاه برای او سجده کن، و مقداری طولانی از شب، او را تسبیح گوی!» "و سبحه لیلا طویلا"- یعنی در شب طولانی، و توصیف" لیل" به" طویل" توضیحی است، نه احترازی، نمی‌خواهد بفرماید در شبهای کوتاه خدا را تسبیح مکن، و منظور از تسبیح همان نماز شب است. ۲ - استحباب تهجدتهجد و شب زنده‌داری مستحب است. «والذین یبیتون لربهم سجدا وقیـمـا؛ کسانی که شبانگاه برای پروردگارشان سجده و قیام می‌کنند» (آیه یاد شده دلالت دارد بر رجحان وصف مذکور (قیام و تهجد در شب) و مرجوح بودن خلاف آن. ) «ان المتقین فی جنـت وعیون؛ به یقین، پرهیزگاران در باغهای بهشت و در میان چشمه‌ها قرار دارند». «کانوا قلیلا من الیل ما یهجعون؛ آنها کمی از شب را می‌خوابیدند». «وبالاسحار هم یستغفرون؛ و در سحرگاهان استغفار می‌کردند». یکی از اوصاف متقین که در این سوره آمده است این است که متقين در دنیا زمان اندكى از شب را مى‌خوابيدند. و يا: مى‌خوابيدند خوابيدنى اندك. «ان ربک یعلم انک تقوم ادنی من ثلثی الیل ونصفه وثلثه وطـائفة من الذین معک والله یقدر الیل والنهار علم ان لن تحصوه فتاب علیکم فاقرءوا ما تیسر من القرءان علم ان سیکون منکم مرضی وءاخرون یضربون فی الارض یبتغون من فضل الله وءاخرون یقـتلون فی سبیل الله فاقرءوا ما تیسر منه...؛ پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا می‌خیزند؛ خداوند شب و روز را اندازه‌گیری می‌کند؛ او می‌داند که شما نمی‌توانید مقدار آن را به دقّت اندازه‌گیری کنید برای عبادت کردن، پس شما را بخشید؛ اکنون آنچه برای شما میسّر است قرآن بخوانید او می‌داند بزودی گروهی از شما بیمار می‌شوند، و گروهی دیگر برای به دست آوردن فضل الهی و کسب روزی به سفر می‌روند، و گروهی دیگر در راه خدا جهاد می‌کنند و از تلاوت قرآن بازمی‌مانند، پس به اندازه‌ای که برای شما ممکن است از آن تلاوت کنید و نماز را بر پا دارید و زکات بپردازید و به خدا «قرض الحسنه» دهید (در راه او انفاق نمایید) و بدانید آنچه را از کارهای نیک برای خود از پیش می‌فرستید نزد خدا به بهترین وجه و بزرگترین پاداش خواهید یافت؛ و از خدا آمرزش بطلبید که خداوند آمرزنده و مهربان است!» («فتاب علیکم» یعنی خداوند با رفع وجوب نماز شب به شما تخفیف داد.) جمله سیکون منکم مرضی نشان می‌دهد که تخفیف در تهجد برای بیماران نیز در آیه ذکر شده است. ۳ - پانویس۴ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم تهجد» |