جمله غاییجمله غایی به معنی جمله مفید حکم مقیّد به غایت معیّن است که به آن قضیه غائیه نیز گفته می شود. ۱ - تعریف جمله غاییجمله های غائی، از اقسام جمله های تام می باشد که به غایت و نهایت مقید شده است؛ یعنی دارای مغیّا، ادات غایت، غایت و حکم می باشد، مانند: " اتموا الصیام الی اللیل " و " کل شی ء لک حلال حتی تعرف انه حرام بعینه ". ۲ - دخول یا عدم دخول غایت در مغیّامیان اصولی ها بحث است که آیا غایت در مغیّا داخل است یا نه؛ به لحاظ موضوع، بدون اشکال خارج است، زیرا مغیا _ نهار _ و غایت _ لیل _ دو موضوع جدا می باشد؛ ولی به لحاظ حکم، در میان اصولی ها پنج دیدگاه وجود دارد: ۲.۱ - غایت داخل در مغیا نیست مطلقابسیاری همانند مرحوم " محقق خراسانی "، " امام خمینی " و " شیخ انصاری " معتقدند غایت داخل در مغیا نیست مطلقا؛ ۲.۲ - غایت داخل در مغیا است مطلقاگروهی دیگر بر این باورند که غایت داخل در مغیا است مطلقا؛ ۲.۳ - دیدگاه محقق قمیبرخی مانند مرحوم " محقق قمی " تفصیل داده اند که اگر غایت از جنس مغیّا باشد، داخل در مغیّا است، مانند: " صمت النهار الی اللیل " و اگر از جنس مغیّا نباشد، داخل در مغیّا نیست، مانند: " کل شی ء لک حلال حتی تعرف انه حرام بعینه "؛ ۲.۴ - دیدگاه محقق نایینیبرخی دیگر از اصولی ها، مانند مرحوم " محقق نایینی " در ادات غایت، بین کلمه " الی " و " حتی " فرق گذاشته و گفته اند: اگر غایت مدخول " الی " باشد، خارج از مغیا است و اگر مدخول " حتی " باشد، داخل در مغیا است؛ ۲.۵ - دیدگاه مرحوم مظفرگروهی دیگر همانند مرحوم مظفر بر این عقیده اند که جمله های غایی، نه در دخول غایت در مغیّا ظهور دارد و نه در عدم آن، بلکه تابع قراین خاص می باشد. [۱]
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج ۱، ص ۲۶۵.
[۳]
مکارم شیرازی، ناصر، انوارالاصول، ج ۲، ص ۶۵.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «جمله غایی». |