تعقیبتعقیب یعنی اشتغال به ذکر، دعا و قرآن پس از نماز و دنبال کردن فرارى است. تعقیب به معناى نخست در باب صلات مورد بحث قرار گرفته و از آن به مناسبت در باب تجارت نیز سخن رفته است. ۱ - حکم تعقیبتعقیب بویژه پس از نماز صبح تا طلوع خورشید و پس از نماز عصر و مغرب مستحب است. [۳]
العروة الوثقى ج، ص۷۰۵.
در روایتى آمده است: در به دست آوردن روزى، تعقیب از مسافرت براى تجارت مؤثّرتر است.آیا در تحقّق تعقیب، نشستن شرط است یا نه؟ از ظاهر سخنان برخى که تعقیب را به نشستن پس از نماز تفسیر کرده‌اند، شرط بودن آن استفاده مى‌شود؛ امّا برخى به صراحت گفته‌اند: تعقیب در هر حالتى، نشسته یا ایستاده، سواره یا پیاده، تحقّق مى‌یابد و نشستن، طهارت، و مانند آن موجب کمال تعقیب است نه شرط آن. برخى نیز گفته‌اند: ملاک در تحقّق تعقیب، هیئت عرفى آن است که برحسب حالتهاى مختلف نمازگزاران مانند اختیار و اضطرار، سفر و حضر متفاوت است. برخى با توجّه به روایات معتقدند آنچه به ذهن متبادر مى‌شود این است که مراد از تعقیب، مشغول شدن به دعا و ذکر بلافاصله پس از نماز است. ازاین‌رو، فاصله انداختن بین نماز و تعقیب به اندازه‌اى که نزد عرف متشرعین قابل توجّه باشد- حتّى با خواندن نماز مستحب- هیئت تعقیب را از بین مى‌برد. مشروعیت تعقیب- به تصریح بعضى- به نمازهاى واجب روزانه اختصاص ندارد؛ بلکه تعقیب پس از نمازهاى مستحب نیز مشروع و مستحب است؛ هرچند برخى در آن تأمّل کرده‌اند. ۲ - کیفیت تعقیببراى تعقیب کیفیت خاصّى تشریع نشده است. آنچه از ذکر، دعا و درخواست از خداوند و راز و نیاز به درگاه او بر زبان جارى شود در دستیابى به فضیلت تعقیب کفایت مى‌کند؛ گرچه افضل آن است که به اذکار و دعاهایى پرداخته شود که به عنوان تعقیب از معصومان علیهم السّلام وارد شده است، از جمله: گفتن سه بار (اللّه اکبر) بعد از سلام نماز؛ خواندن (لا إله إلّا اللّه وحده وحده، أنجز وعده و نصر عبده ...)؛ دوازده مرتبه قرائت سوره توحید، سپس دعاى مکنون (اللّهمّ إنّى أسئلک باسمک المکنون المخزون ...)؛ سى یا چهل و یا صد مرتبه تسبیحات اربع (سبحان اللّه و الحمد للّه و لا إله إلّا اللّه و اللّه أکبر) و افضل از همه تسبیح حضرت فاطمه سلام اللّه علیها است ۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۳۸. |