تبری معبودان باطل (قرآن)

---

معبودان باطل در قیامت از شرکورزی مشرکان و پیروان گمراه خویش تبری می‌جویند.

۱ - تبری از شرکورزی مشرکان

---

معبودان باطل در قیامت حضور دارند و از شرکورزی مشرکان تبری می‌جویند و آنان را انکار می‌کنند:
ان تدعوهم لایسمعوا دعاءکم و لو سمعوا ما استجابوا لکم ویوم القیـمة یکفرون بشرککم ولاینبئک مثل خبیر.
اگر آنها را بخوانید صدای شما را نمی‌شنوند، و اگر بشنوند به شما پاسخ نمی‌گویند و روز قیامت، شرک (و پرستش) شما را منکر می‌شوند، و هیچ کس مانند (خداوند آگاه و) خبیر تو را (از حقایق) با خبر نمی‌سازد!

۱.۱ - آیه در تفاسیر

و لو سمعوا ما استجابوا لکم، یعنی و اگر هم بشنوند خواسته شما را بر نمی‌آورند، چون قدرتی بر استجابت خواسته شما ندارند، نه قولا و نه فعلا، و این معنا درباره بت‌ها روشن است، و اما درباره ارباب آنها؟ ایشان نیز هر قدرتی دارند، از ناحیه خدای سبحان است و خدا به احدی چنین اجازه‌ای نداده که خواسته کسی را که او را رب خود پنداشته برآورد، چون خداوند فرموده: لن یستنکف المسیح ان یکون عبدا لله و لا الملائکة المقربون و من یستنکف عن عبادته و یستکبر فسیحشرهم الیه جمیعا. و یوم القیامة یکفرون بشرککم یعنی آنان روز قیامت عبادت شما را به خودتان بر می‌گردانند، و به جای اینکه شفاعتتان کنند، از شما بیزاری می‌جویند. این مضمون در سوره بقره نیز آمده می‌فرماید: اذ تبرا الذین اتبعوا من الذین اتبعوا. پس آیه شریفه در نفی استجابت آلهه، و کفر ورزیدن آنها در قیامت به شرک مشرکین، می‌باشد.
ان تدعوهم اگر آنها را بخوانی برای دفع زیان و ضرری لا یسمعوا دعاءکم صدای شما را نمی‌شنوند چون سنگ و جماد و بی روحی هستند نه سود می‌دهند و نه زیانی می‌رسانند. و لو سمعوا و اگر خدا برای آنها گوشی می‌آفریند که بشنوند ما استجابوا لکم و یوم القیامة یکفرون بشرککم اجابت نمی‌کردند شما را و از عبادت شما تبری و بیزاری می‌جستند، روز قیامت خدا برای توبیخ و سرزنش مشرکین آنها را به سخن آورد پس می‌گویند چرا ما را پرستیدید ما شما را به این کار دعوت نکردیم.
آری این بتها نه مبدء سودی هستند، و نه منشا زیانی، نه از شما دفاع می‌کنند، و نه از خویشتن، نه حاکمیت دارند و نه مالکیت حتی بر پوسته هسته خرمایی! با این حال چگونه شما بی‌خردان آن را پرستش می‌کنید و حل مشکلاتتان را از آنها می‌خواهید؟! سپس می‌افزاید: اگر آنها را برای حل مشکلات خود بخوانید هرگز صدای شما را نمی‌شنوند (ان تدعوهم لا یسمعوا دعائکم).
چرا که قطعاتی از سنگ و چوب بیش نیستند جمادند و بی شعور! و به فرض که ناله و اصرار و الحاح شما را بشنوند هرگز توانایی پاسخگویی به نیازهای شما ندارند (و لو سمعوا ما استجابوا لکم). چرا که روشن شد حتی به اندازه پوست نازک هسته خرمایی مالک سود و زیانی در جهان هستی نیستند، با این حال چگونه انتظار دارید که برای شما کاری صورت دهند یا گرهی را بگشایند؟ و از این بالاتر، روز قیامت که می‌شود آنها پرستش و شرک شما را منکر می‌شوند (و یوم القیامة یکفرون بشرککم). و می‌گویند: خداوندا اینها پرستش ما نمی‌کردند بلکه هوای نفس خویش را در حقیقت می‌پرستیدند.
این شهادت و گواهی یا به زبان حال است که هر کس به بتها بنگرد با گوش هوش این سخن را از آنان می‌شنود، و یا اینکه همان خداوندی که در آن روز اعضاء و جوارح و پوست تن انسان را به سخن در می‌آورد به آنها فرمان سخن گفتن می‌دهد، تا شهادت دهند که این بت پرستان منحرف اوهام و شهوات خود را در حقیقت پرستش می‌کرده‌اند.

۲ - تبری از پیروان گمراه

---

معبودان باطل، از پیروان گمراه خویش نیز تبری می‌جویند:
قال الذین حق علیهم القول ربنا هـؤلاء الذین اغوینا اغوینـهم کما غوینا تبرانا الیک ما کانوا ایانا یعبدون.
گروهی (از معبودان) که فرمان عذاب درباره آنها مسلم شده است می‌گویند: «پروردگارا! ما اینها (عابدان) را گمراه کردیم (آری) ما آنها را گمراه کردیم همان گونه که خودمان گمراه شدیم ما از آنان به سوی تو بیزاری می‌جوییم آنان در حقیقت ما را نمی‌پرستیدند (بلکه هوای نفس خود را پرستش می‌کردند)!»

گروهی از معبودان که فرمان عذاب در باره آنها مسلم شده، می‌گویند: پروردگارا! ما این عابدان را گمراه کردیم، آری ما آنها را گمراه کردیم همانگونه که خود گمراه شدیم (ولی آنها به میل خویش به دنبال ما آمدند) ما از آنها بیزاری می‌جوئیم آنها ما را پرستش نمی‌کردند، بلکه در حقیقت هوای نفس خویش را می‌پرستیدند (قال الذین حق علیهم القول ربنا هؤلاء الذین اغوینا اغویناهم کما غوینا تبرانا الیک ما کانوا ایانا یعبدون). بنابراین آیه فوق شبیه آیه ۲۸ سوره یونس است که می‌گوید: و قال شرکاؤهم ما کنتم ایانا تعبدون، معبودان در قیامت رو به سوی عبادت کنندگان خود می‌کنند و می‌گویند شما ما را پرستش نمی‌کردید! و به این ترتیب معبودان اغواگر، همچون فرعون و نمرود و شیاطین و جن، بیزاری و تنفر خود را از چنین عابدانی اعلام می‌دارند، و به دفاع از خویش بر می‌خیزند، حتی گمراهی آنها را نیز از خود نفی می‌کنند، و می‌گویند: آنها به میل خود به دنبال ما آمدند. ولی بدیهی است نه این نفی اثری دارد و نه آن بیزاری و تبری، و آنها در گناه عابدان خود قطعا شریک و سهیم‌اند. جالب توجه این است که در آن روز، هر یک از این منحرفان خلافکار از دیگری بیزاری می‌جویند و هر کدام سعی دارند گناه خود را به گردن دیگری افکند.
این درست نظیر چیزی است که نمونه کوچک آن را در دنیا با چشم خود می‌بینیم که جمعی دست به دست هم می‌دهند تا امر خلافی مرتکب شوند، پس از دستگیری و حضور در محضر دادگاه از یکدیگر بیزاری می‌جویند، و گناه را به گردن دیگری می‌افکنند، این است، سرنوشت گروه گمراه و خلافکار در دنیا و آخرت.

۳ - پانویس

---