براض بن قیس کنانیبراض بن قیس بن رافع بن ضمری کنانی، دلاور و عیار عرب جاهلی و آتش افروز جنگ فجار است. ۱ - شخصیت براض ابن قیسبرخلاف بیشتر منابع، ابن حبیب [۱]
ابن حبیب، کتاب المحبر، ص۱۹۵.
اورا رافع بن قیس ملقب به براض خوانده است.وی که به تیره بنی ضمره از قبیله کنانه انتساب داشت [۲]
ابن کلبی، جمهره النسب، ص۱۵۲.
به سبب شرارت و قتل افرادی از هذیل و خزاعه، از هم‌پیمانی و حمایت قبیله محروم شد و پس از فرار به یمن و اقامت کوتاهی در آن‌جا، به مکه بازگشت؛ اما ناگزیر به نعمان بن منذر، پادشاه حیره، پناهنده شد.
۱.۱ - براض قاتل عروه بن عتبهنعمان که هر سال در موسم حج کاروان تجاری به بازار عکاظ می‌فرستاد، مسؤلیت محافظت از آن را به عروه بن عتبه رحال، از بزرگان قبیله هوازن، سپرد. براض که در این کار توفیقی نیافته بود، کینه عروه را به دل گرفت و در میانه راه در جایی به نام اواره او را غافل‌گیر کرد و در ماه حرام به قتل رساند و کاروان را به خیبر و سپس به مکه برد. از این‌رو بازار عکاظ در آن سال تعطیل شد و در ذیقعده، از ماههای حرام، میان کنانه و همپیمان آنان، قریش از یک سو، و هوازن (قیس عیلان) از سوی دیگر، جنگ بزرگ فجار در گرفت که از ایام العرب به شمار می‌رود [۳]
علی بن حسین مسعودی، التنبیه والاشراف، ص۲۰۹.
و مسعودی آن را بزرگ‌ترین جنگ‌های چهارگانه فجار خوانده است. [۴]
ابن حبیب، کتاب المحبر، ص۱۹۵_۱۹۶.
[۵]
احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۰_۱۰۲.
ابوعبیده معمر بن مثنی، کتاب خبر البراض را درباره این جنگ تألیف کرد [۸]
یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۰۹.
که اساس بیشتر روایات درباره این رویداد قرار گرفت.
۱.۲ - سرودن شعر براض در پی این حادثهبراض در پی این حادثه ابیاتی سرود. [۱۰]
العقد الفرید، ج۵، ص۲۱۷.
[۱۱]
علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۹، ص۷۵.
از این‌رو یعقوبی او را از شاعران عرب دانسته است. [۱۲]
احمدبن اسحاق یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۱، ص۲۶۷.
بعدها دلیری و عیاری براض ضرب المثل شد. [۱۳]
احمدبن محمد میدانی، مجمع الامثال، ج۲، ص۴۶۸.
[۱۴]
عبدالملک بن محمد ثعالبی، ثمار القلوب، ص۱۲۸ـ۱۲۹.
۱.۲.۱ - زمان جنگ فجارگفته می‌شود که جنگ فجار پیش از بعثت، در چهارده ـ یا پانزده سالگی پیامبر اکرم، روی داده است. [۱۶]
ابن عبدربه، العقد الفرید، ج۵، ص۲۱۷.
۲ - کتاب نامه• ابن حبیب، کتاب المحبر، چاپ ایلزه لیختن شتیتر، حیدرآباد دکن ۱۳۶۱/۱۹۴۲، چاپ افست بیروت. • ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵. • ابن عبدربه، العقد الفرید، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹. • ابن کلبی، جمهره النسب، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶. • ابن هشام، السیره النبویه، چاپ مصطفی السق‌‌ا، ابراهیم الابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، بیروت. • علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۰. • احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، چاپ محمد حمیدالله، مصر ( ۱۹۵۹ ). • عبدالملک بن محمد ثعالبی، ثمار القلوب، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴/۱۹۶۵. • علی بن حسین مسعودی، التنبیه والاشراف، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷. • احمدبن محمد میدانی، مجمع الامثال، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷. • یاقوت حموی، معجم الادباء، چاپ احسان عباس، بیروت. • احمدبن اسحاق یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، مقاله «براض بن قیس بن رافع ابن ضمری کنانی»، ص۸۶۴. |