الحکایات (کتاب)نام کامل کتاب «الحکایات فی مخالفات المعتزلة من العدلیة و الفرق بینهم و بین الشیعة الامامیة» است. کتاب حاضر از جمله آثار شیخ مفید ، محمد بن محمد بن نعمان، از چهره‌های سرشناس علمای شیعه در قرن چهارم و پنجم هجری است (۳۳۶- ۴۱۳ هجری). ۱ - موضوع کتابشیخ مفید در این کتاب به رد عقاید کلامی معتزله پرداخته و در آن، فرق میان شیعه و معتزله را در مسائل عقیدتی مطرح نموده است. ۲ - انگیزه نگارشعلمای اهل سنت در عصر شیخ مفید به سه گروه سلفیه ، اشاعره و معتزله تقسیم می‌شدند. گروه اول تنها منبع معتبر را کتاب و سنت می‌دانستند و به خود اجازه فکر کردن در آن را نمی‌دادند و علم کلام را نیز تایید نمی‌کردند. گروه دوم تنها منبع معتبر را کتاب و سنت می‌دانستند ولی به خود اجازه فکر کردن در آن را می‌دادند و علم کلام را تایید می‌کردند. گروه سوم تنها منبع معتبر را کتاب و سنت نمی‌دانستند بلکه عقل را نیز منبع مهمی برای شناخت دین می‌دانستند و از طرفداران علم کلام به شمار می‌آمدند. این گروه- معتزله- بخاطر اهمیت دادن به حکم عقل به شیعه نزدیکترند ولی فرق بزرگی که با شیعه دارند عدم اعتقاد به امامت و رهبری اهل بیت رسول خدا صلی الله علیهم اجمعین است و همین موجب گشته تا با استناد به عقل خود و عدم توجه به سخنان اهل بیت علیهم‌السّلام مرتکب اشتباهات بزرگی در مسائل عقیدتی شوند. این گروه در بین اهل تسنن اقلیت هستند و بسیاری آنها را به شیعه نسبت می‌دهند و یا شیعه را به آنها نسبت می‌دهند. شیخ مفید در رد این تهمت و رد عقاید انحرافی معتزله و معرفی آنها و معرفی عقاید شیعه این کتاب را نگاشته است. شیخ مفید با نگارش این کتاب بسیاری از مباحث جنجال برانگیز کلامی و عقیدتی آن دوران را نقد و بررسی کرده و عقیده شیعه را در مورد آن، همراه با استدلال‌های عقلی و شرعی آورده است. ۳ - شیوه نگارششیخ مفید در این کتاب به شکلی زیبا میان حکم عقل و شرع جمع کرده و با استدلال‌های عقلی و استوار خود و استناد به حکم شرع و آیات قرآن و روایات معتبر ائمه معصومین علیهم السلام، که همان سخن رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است، به رد عقاید معتزله و بیان عقاید شیعه پرداخته است. شیخ مفید پاسخ بسیاری از تهمت‌هایی که به شیعه می‌زنند را در این کتاب داده و با روایات معتبر سابقه شیعه در التزام به بحث‌های علمی که متکی بر فکر و نظر است را در سایه سخنان گهربار پیامبر و ائمه علیهم‌السّلام به اثبات رسانده است. در ادامه، شیخ مفید به روایات معتبر و آیات قرآنی که امر به تدبر و تفکر و استفاده از عقل و علم و دانش دارد اشاره می‌فرماید. ۴ - عناوین کتابهم اکنون به برخی موضوعات مطرح شده در کتاب اشاره می‌کنیم: ۱. رد نظریه حال ۲. رای معتزله درباره قدرت و اراده خداوند ۳. جواهر و هیولا از دیدگاه معتزله ۴. تهمت تشبیه و جبر و رؤیت به شیعه ۵ - نسخه‌های خطی۱. نسخه‌ای در کتابخانه مجلس شورای اسلامی ، که تاریخ نگارش آن ۱۰۲۶ هجری و به خط عیسی بن ابراهیم بن عبدالله است. ۲. نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد مقدس، که تاریخ نگارش آن ۱۲۸۰ هجری و به خط عبد العزیز نجل مرحوم سعید النجار است. ۳. نسخه‌ای در کتابخانه علامه سید محمد علی روضاتی، که به خط جدشان سید محمد اصفهانی چهار سوقی است. ۶ - منبعنرم افزار گنجینه روایات، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |