زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

اختیارات حکومت (قرآن)





حکومت‌ها در شرایط بحرانی، مجاز هستند آزادی مردم را برای تصرف اموال و املاک خود محدود کرده و آن‌ها را به سوی مصالح عمومی سوق دهند.


۱ - محدود کردن آزادی مردم



حکومت‌ها، در محدود کردن آزادی مردم برای تصرف اموال و املاک خود و سوق دادن آن به سمت مصالح عمومی، در شرایط بحرانی مجاز هستند:

«قال تزرعون سبع سنین دابـا فما حصدتم فذروه فی سنـبله الا قلیلا مما تاکلون • ثم یاتی من بعد ذلک سبع شداد یاکلن ما قدمتم لهن الا قلیلا مما تحصنون• ثم یاتی من بعد ذلک عام فیه یغاث الناس وفیه یعصرون»؛ «گفت: هفت سال پى در پى بكاريد و هر چه مى‌درويد، جز اندكى كه مى‌خوريد، با خوشه انبار كنيد • از آن پس هفت سال سخت مى‌آيد، و در آن هفت سال آنچه برايشان اندوخته‌ايد بخورند، مگر اندكى كه نگه مى‌داريد • پس از آن سالى آيد كه مردمان را باران دهند و در آن سال افشردني‌ها را مى‌فشرند».

۲ - تفسیر آیات




۳ - مراد از داب



راغب در مفردات گفته: کلمه (داب) به معناى ادامه در سیر است، مى‌گویند: (داب فى السیر دابا) و خداى تعالى فرموده: (و سخر لکم الشمس و القمر دائبین - و مسخر کرد براى شما مهر و ماه را در حالى که دائم السیرند)، و معناى عادت همیشگى را هم مى‌دهد؛ هم‌چنان که خدای تعالی فرموده: (کداب آل فرعون - مانند عادت آل فرعون)، که همواره بر آن عادت مستمر بودند. بنا به گفته وى معناى آیه چنین مى‌شود: (باید هفت سال پشت سر هم و به‌طور مستمر کشت و زرع کنید) بعضى دیگر گفته‌اند: (داب) به معنى (تعب) است و معناى آیه این است که باید با جد و جهد و زحمت کشت و زرع کنید.
ممکن هم هست کلمه مذکور حال باشد و معنا چنین باشد که شما هفت سال کشت کنید در حالى که مستمر و یا کوشا باشید.

۳.۱ - مراد از تزرعون


مفسرین درباره کلمه (تزرعون) گفته‌اند که هر چند به صورت خبر است، ولی در معنا امر و انشاء است و بسیار می‌شود که امر را به صورت خبر می‌آورند تا در وجوب امتثال آن تأکید و مبالغه کنند، و چنین جلوه دهند که گویا این مأموریت انجام شده و اینک از آن خبر می‌دهند، مانند آیه (تومنون باللّه و رسوله و تجاهدون فی سبیل اللّه).
یعنی ایمان بیاورید و جهاد بکنید، و در آیه مورد بحث یعنی (زراعت بکنید)، به دلیل اینکه دنبالش می‌فرماید: (پس آنچه را درو می‌کنید، در سنبله‌اش بگذارید) و اینکه یوسف (علیه‌السلام) دستور داد که گندم را نکوبند و هم‌چنان در سنبله‌اش بگذارند، برای این بود که جانور نمی‌تواند داخل سنبله شود، و در نتیجه گندم هر چه هم بماند خراب نمی‌شود برخلاف اینکه آن را بکوبند و از سنبله جدا کنند که خیلی زود فاسد می‌شود.
بنا بر آنچه گفته شد معنای آیه چنین می‌شود: هفت سال پی‌درپی کشت و زرع کنید، و هرچه درو کردید در سنبله‌اش بگذارید تا فاسد نگردد، و همه را بدین‌گونه انبار کنید، مگر اندکی که آذوقه آن سال شماست.

۳.۲ - مراد از شداد


کلمه (شداد) جمع شدید از ماده شدت است، به معناى صعوبت و دشوارى؛ چون در سال‌هاى قحطى و گرانى مردم در صعوبت و مشقت‌اند و یا از باب (شد علیه) و به معناى حمله آوردن است، و این با جمله بعدى که مى‌فرماید: (یاکلن ما قدمتم لهن (در آن هفت سال، مورد حمله قحطى قرار مى‌گیرند و) - از آنچه شما برایشان اندوخته‌اید مى‌خورند) مناسب‌تر است.
و بنابراین کلام مشتمل بر یک تمثیل لطیفى خواهد بود؛ زیرا سال‌هاى قحطى چون درنده‌اى خون آشام است که به مردم حمله مى‌آورد، و ایشان را دریده و مى‌خورد، که اگر مردم ذخیره‌اى داشته باشند، این درنده متوجه آن ذخیره‌ها شده و از خود مردم منصرف مى‌شود. کلمه احصان به معناى احراز و ذخیره کردن است و معناى آیه این است که پس از هفت سال فراوانى، هفت سال قحطى پدید مى‌آید که بر شما حمله مى‌کنند و آنچه شما از پیش اندوخته کرده‌اید مى‌خورند، مگر اندکى را که انبار کرده و ذخیره نموده‌اید.

۳.۳ - مراد از یغاث


وقتی گفته می‌شود: (غاثه اللّه) و هم‌چنین (اغاثه) به معنای این است که خدا او را یاری کرد، و هم‌چنین (یغیثه) - به فتحه و ضمه (یاء)، هر دو به معنای (ینصره) است، برخلاف (غاث یغیث) که مشتق از غیث به معنای باران است، پس اینکه فرمود: (فیه یغاث الناس) اگر از (غوث) باشد معنایش این می‌شود که مردم در آن چند سال از ناحیه خدا یاری می‌شوند، و از گرفتاری و مشقت گرانی رهایی می‌یابند، و نعمت و برکت بر ایشان نازل می‌شود، و اگر از ماده غیث باشد، معنایش این می‌شود که در آن سال باران می‌آید، و قحطی از بین ایشان برطرف می‌گردد.

«قال اجعلنی علی خزائن الارض انی حفیظ علیم • وکذلک مکنا لیوسف فی الارض یتبوا منها حیث یشاء...»؛ (يوسف) گفت: «مرا سرپرست خزائن سرزمين (مصر) قرار ده، كه نگهدارنده و آگاهم!» • و اين‌گونه ما به يوسف در سرزمين (مصر) قدرت داديم، كه هر جا مى‌خواست در آن منزل مى‌گزيد (و تصرف مى‌كرد)! ما رحمت خود را به هر كس بخواهيم (و شايسته بدانيم) مي‌بخشيم و پاداش نيكوكاران را ضايع نمى‌كنيم!».

۴ - پانویس


 
۱. یوسف/سوره۱۲، آیه۴۷ - ۴۹.    
۲. اصفهانی، راغب، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۱۷۴.    
۳. طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۲۵۸، ذیل آیه.    
۴. اصفهانی، راغب، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۲۵۶.    
۵. طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۲۵۹، ذیل آیه.    
۶. طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۲۶۰، ذیل آیه.    
۷. یوسف/سوره۱۲، آیه۵۵.    
۸. یوسف/سوره۱۲، آیه۵۶.    


۵ - منبع



فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اختیارات حکومت».    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.