احزاب اقوام پیشین (قرآن)آیاتی از قرآن کریم به موضوع رفتار احزاب اقوام پیشین در برابر انبیاء پرداخته است که به بیان آن می پردازیم. ۱ - عبرن گیری از احزاب گذشتهسرگذشت احزاب کافر اقوام پیشین، درس آموز و مایه عبرت ، از دیدگاه مؤمن آل فرعون بوده است. وقال رجل مؤمن من ءال فرعون... • وقال الذی ءامن یـقوم انی اخاف علیکم مثل یوم الاحزاب• مثل داب قوم نوح وعاد وثمود والذین من بعدهم.. و مرد مؤمنی از آل فرعون که ایمان خود را پنهان می‌داشت گفت: • آن مرد باایمان گفت: «ای قوم من! من بر شما از روزی همانند روز (عذاب) اقوام پیشین بیمناکم! • و از عادتی همچون عادت قوم نوح و عاد و ثمود و کسانی که بعد از آنان بودند (از شرک و کفر و طغیان) می‌ترسم و خداوند ظلم و ستمی بر بندگانش نمی‌خواهد. مردم مصر به حکم اینکه در آن زمان نیز نسبتا متمدن و با سواد بودند گفتگوهای مورخان را در باره اقوام پیشین، اقوامی همچون قوم نوح و عاد و ثمود که سرزمین آنها غالبا فاصله زیادی از آنها نداشت شنیده بودند، و از سرنوشت دردناک آنها کم و بیش خبر داشتند. لذا مؤمن آل فرعون بعد از آنکه با نقشه قتل موسی به مخالفت پرداخت و با مقاومت سرسختانه فرعون روبرو شد که دستور قتل را مجددا تایید کرد دست از تلاش و کوشش خود بر نداشت، و نمی‌بایست بردارد، لذا به این فکر افتاد که این بار دست این قوم سرکش را گرفته و به اعماق تاریخ پیشینیان ببرد، و آنها را از تکرار چنان مصائبی در مورد خودشان بیم دهد، شاید بیدار شوند و در تصمیم خود تجدید نظر کنند، سخن خود را از اینجا شروع کرد" و گفت: ای قوم من! من بر شما از روزی همانند روز مجازات اقوام پیشین می‌ترسم" (و قال الذی آمن یا قوم انی اخاف علیکم مثل یوم الاحزاب). سپس به شرح این سخن پرداخت و گفت" من از عادت شومی همانند عادت قوم نوح و عاد و ثمود و کسانی که بعد از آنها بودند بیمناکم" (مثل داب قوم نوح و عاد و ثمود و الذین من بعدهم). این اقوام عادتشان شرک و کفر و طغیان بود، و دیدیم به چه سرنوشتی گرفتار شدند؟ گروهی با طوفان کوبنده نابود گشتند، گروهی با تند باد وحشتناک، جمعی با صاعقه های آسمانی، و عده‌ای با زمین لرزه‌های ویرانگر! آیا احتمال نمی‌دهید که شما هم با این اصراری که بر کفر و طغیان دارید گرفتار یکی از این بلاهای عظیم الهی شوید؟! پس به من اجازه دهید که بگویم من از چنین آینده شومی در مورد شما خائفم! آیا دلیلی دارید که شما تافته جدا بافته‌اید؟ و اینگونه عذابهای الهی دامانتان را نخواهد گرفت؟ مگر آنها چه کرده بودند که آن چنان گرفتار شدند؟ جز اینکه در برابر دعوت پیامبران الهی ایستادند و گاهی پیامبران را کشتند، و یا تکذیب کردند؟ ولی بدانید هر چه بر سر شما آید از ناحیه خود شما است" چرا که خداوند ظلم و ستمی بر بندگانش نمی‌خواهد" (و ما الله یرید ظلما للعباد). آنها را به فضل و کرمش آفریده، و نعمتهای بیشمار به آنها بخشیده، و پیامبرانش را برای هدایت آنها فرستاده است، مخالفت و طغیان بندگان است که موجب آن عذابهای دردناک می‌شود. ۲ - همسویی در تکذیب انبیاءاحزاب کافر اقوام پیشین، در تکذیب پیامبران همسویی داشتند. کذبت قبلهم قوم نوح وعاد وفرعون ذو الاوتاد• وثمود وقوم لوط واصحـب لــیکة اولـئک الاحزاب. پیش از آنان قوم نوح و عاد و فرعون صاحب قدرت (پیامبران ما را) تکذیب کردند! • و (نیز) قوم ثمود و لوط و اصحاب الایکه(قوم شعیب)، اینها احزابی بودند (که به تکذیب پیامبران برخاستند) آری اینها شش گروه از احزاب جاهلی و بت پرست بودند که بر ضد پیامبران بزرگی قیام کردند. قوم نوح در برابر این پیامبر عظیم. قوم عاد در مقابل حضرت" هود". فرعون در برابر" موسی" و" هارون". قوم ثمود در برابر" صالح". قوم لوط در برابر حضرت" لوط". و اصحاب الایکه در برابر" شعیب". آنها آنچه در توان داشتند در تکذیب و آزار و ایذاء پیامبران و مؤمنان به کار گرفتند اما سرانجام عذاب الهی دامانشان را گرفت و همچون مزرعه خشک شده آنها را درو کرد. قوم نوح با طوفان و بارانهای سیلابی نابود شدند. عاد با تندبادی سرسخت و کوبنده. فرعون و فرعونیان با امواج نیل. قوم ثمود با صیحه آسمانی (صاعقه‌ای عظیم). قوم لوط با زلزله‌ای وحشتناک توام با بارانی از سنگهای آسمانی. قوم شعیب نیز با صاعقه‌ای مرگبار که از ابری بر سر آنها فرود آمد و به این ترتیب" آب" و" باد" و" خاک" و" آتش" که وسائل اصلی زندگی انسان را تشکیل می‌دهند مامور مرگ آنها شدند، و چنان طومار عمر این سرکشان یاغی را در هم نوردیدند که اثری از آنها باقی نماند. این مشرکان مکه باید بیندیشند نسبت به این اقوام گروه کوچکی بیش نیستند، چرا از خواب غفلت بیدار نمی‌شوند؟ کذبت قبلهم قوم نوح والاحزاب من بعدهم وهمت کل امة برسولهم لیاخذوه وجـدلوا بالبـطـل لیدحضوا به الحق... • وکذلک حقت کلمت ربک علی الذین کفروا.. پیش از آنها قوم نوح و اقوامی که بعد از ایشان بودند (پیامبرانشان را) تکذیب کردند و هر امتی در پی آن بود که توطئه کند و پیامبرش را بگیرد (و آزار دهد)، و برای محو حق به مجادله باطل دست زدند اما من آنها را گرفتم (و سخت مجازات کردم) ببین که مجازات من چگونه بود! • و این گونه فرمان پروردگارت درباره کسانی که کافر شدند مسلم شده که آنها همه اهل آتشند وقال الذی ءامن یـقوم انی اخاف علیکم مثل یوم الاحزاب• مثل داب قوم نوح وعاد وثمود والذین من بعدهم.. آن مرد باایمان گفت: «ای قوم من! من بر شما از روزی همانند روز (عذاب) اقوام پیشین بیمناکم! • و از عادتی همچون عادت قوم نوح و عاد و ثمود و کسانی که بعد از آنان بودند (از شرک و کفر و طغیان) می‌ترسم و خداوند ظلم و ستمی بر بندگانش نمی‌خواهد. مقصود از احزاب، جمعیتهایی است که انبیای خود را تکذیب کردند. ۳ - محو کردن حقمجادله احزاب پس از نوح علیه السلام، به وسیله باطل، برای کوبیدن حق بود. کذبت قبلهم قوم نوح والاحزاب من بعدهم وهمت کل امة برسولهم لیاخذوه وجـدلوا بالبـطـل لیدحضوا به الحق... • وکذلک حقت کلمت ربک علی الذین کفروا.. پیش از آنها قوم نوح و اقوامی که بعد از ایشان بودند (پیامبرانشان را) تکذیب کردند و هر امتی در پی آن بود که توطئه کند و پیامبرش را بگیرد (و آزار دهد)، و برای محو حق به مجادله باطل دست زدند اما من آنها را گرفتم (و سخت مجازات کردم) ببین که مجازات من چگونه بود! • و این گونه فرمان پروردگارت درباره کسانی که کافر شدند مسلم شده که آنها همه اهل آتشند کلمه" ادحاض" به معنای زایل کردن و باطل ساختن است، و اینکه فرموده: " فاخذتهم- من ایشان را گرفتم" با اینکه جا داشت بفرماید: " فاخذهم- خدا آنان را بگرفت"، برای اشاره به این نکته است که کار این طغیان و استکبارشان آن قدر خطرناک و فاحش بود، که امر آن تنها به دست خدای تعالی بود و دیگر بین خدا و بین ایشان هیچ کس دخالتی نداشت، تا شفاعتی کند و یا ایشان را یاری نماید، ۴ - همسو در شرک کفر و طغیانقوم نوح، عاد، ثمود و اقوام پس از آنان، احزابی متشکل و همسو در جهت مخالفت با پیامبران عصر خود بودند... .. مثل یوم الاحزاب• مثل داب قوم نوح وعاد وثمود والذین من بعدهم.. آن مرد باایمان گفت: «ای قوم من! من بر شما از روزی همانند روز (عذاب) اقوام پیشین بیمناکم! • و از عادتی همچون عادت قوم نوح و عاد و ثمود و کسانی که بعد از آنان بودند (از شرک و کفر و طغیان) می‌ترسم و خداوند ظلم و ستمی بر بندگانش نمی‌خواهد. این اقوام عادتشان شرک و کفر و طغیان بود، و دیدیم به چه سرنوشتی گرفتار شدند؟ گروهی با طوفان کوبنده نابود گشتند، گروهی با تند باد وحشتناک، جمعی با صاعقه‌های آسمانی، و عده‌ای با زمین لرزه‌های ویرانگر! آیا احتمال نمی‌دهید که شما هم با این اصراری که بر کفر و طغیان دارید گرفتار یکی از این بلاهای عظیم الهی شوید؟! پس به من اجازه دهید که بگویم من از چنین آینده شومی در مورد شما خائفم! آیا دلیلی دارید که شما تافته جدا بافته‌اید؟ و اینگونه عذابهای الهی دامانتان را نخواهد گرفت؟ مگر آنها چه کرده بودند که آن چنان گرفتار شدند؟ جز اینکه در برابر دعوت پیامبران الهی ایستادند و گاهی پیامبران را کشتند، و یا تکذیب کردند؟ ولی بدانید هر چه بر سر شما آید از ناحیه خود شما است" چرا که خداوند ظلم و ستمی بر بندگانش نمی‌خواهد" (و ما الله یرید ظلما للعباد). آنها را به فضل و کرمش آفریده، و نعمتهای بیشمار به آنها بخشیده، و پیامبرانش را برای هدایت آنها فرستاده است، مخالفت و طغیان بندگان است که موجب آن عذابهای دردناک می‌شود. ۵ - کیفر احزابتکذیب انبیای الهی از سوی احزاب کافر پیشین، موجب کیفر الهی است کذبت قبلهم قوم نوح وعاد وفرعون ذو الاوتاد• وثمود وقوم لوط واصحـب لــیکة اولـئک الاحزاب• ان کل الا کذب الرسل فحق عقاب. پیش از آنان قوم نوح و عاد و فرعون صاحب قدرت (پیامبران ما را) تکذیب کردند! • و (نیز) قوم ثمود و لوط و اصحاب الایکه( قوم شعیب )، اینها احزابی بودند (که به تکذیب پیامبران برخاستند)! • هر یک (از این گروه‌ها) رسولان را تکذیب کردند، و عذاب الهی درباره آنان تحقق یافت! هر یک از این گروه‌ها رسولان پروردگار را تکذیب کردند و عذاب الهی در باره آنها محقق شد" (ان کل الا کذب الرسل فحق عقاب) . و تاریخ نشان می‌دهد که چگونه هر گروهی از آنها به بلائی جان سپردند و در مدت کوتاهی شهر و دیارشان به ویرانه‌ای تبدیل شد، و نفراتشان به جسدهایی بی روح! آیا این مشرکان مکه با این کارهای خود سرنوشتی بهتر از آنها می‌توانند داشته باشند،؟ در حالی که اعمال آنها همان اعمال است و سنت خداوند همان سنت؟! کذبت قبلهم قوم نوح والاحزاب من بعدهم... • وکذلک حقت کلمت ربک علی الذین کفرواانهم اصحـب النار. پیش از آنها قوم نوح و اقوامی که بعد از ایشان بودند (پیامبرانشان را) تکذیب کردند و هر امتی در پی آن بود که توطئه کند و پیامبرش را بگیرد (و آزار دهد) • و این گونه فرمان پروردگارت درباره کسانی که کافر شدند مسلم شده که آنها همه اهل آتشند! از ظاهر سیاق برمی آید که مطلب در این آیه به مطلب در آیه سابق تشبیه شده، و کلمه" کذلک" این تشبیه را می‌رساند و خلاصه می‌فرماید: در آخرت هم رفتار خدای تعالی در باره همه کفار، شبیه به رفتاری است که در آیه قبلی بدان اشاره شد که کفار از امت‌های گذشته را در دنیا به عقاب خود بگرفت. و مراد از جمله" الذین کفروا" مطلق کفار گذشته است و معنای آیه این است که همان طور که تکذیب کنندگان از امت‌های گذشته را به عذاب دنیا گرفتار کرد، همچنین کلمه عذاب آخرت نیز بر آن کفار از قوم تو حتمی شده است. ۵.۱ - کیفر نتیجه عملکردکیفر و نابودی احزاب پیشین، نتیجه عملکرد خود آنان بوده. وقال الذی ءامن یـقوم انی اخاف علیکم مثل یوم الاحزاب• مثل داب قوم نوح وعاد وثمود والذین من بعدهم وما الله یرید ظـلمـا للعباد. آن مرد با ایمان گفت: «ای قوم من! من بر شما از روزی همانند روز (عذاب) اقوام پیشین بیمناکم! • و از عادتی همچون عادت قوم نوح و عاد و ثمود و کسانی که بعد از آنان بودند (از شرک و کفر و طغیان) می‌ترسم و خداوند ظلم و ستمی بر بندگانش نمی‌خواهد. این آیه روشنترین دلیل بر فساد عقیده «جبریه» می‌باشد که می‌گویند هر ظلم و ستمی که در عالم بوجود می‌آید همه اش به اراده خداوند است. ۶ - همسویی مشرکان با احزابمشرکان عصر بعثت پیامبر صلی الله علیه وآله، گروهی همسو با احزاب پیشین، در تکذیبگری بودند. ما سمعنا بهـذا فی الملة الاخرة ان هـذا الا اختلـق• جند ما هنالک مهزوم من الاحزاب• کذبت قبلهم قوم نوح وعاد وفرعون ذو الاوتاد• وثمود وقوم لوط واصحـب لــیکة اولـئک الاحزاب. ما هرگز چنین چیزی در آیین دیگری نشنیده‌ایم این تنها یک آئین ساختگی است! • (آری) اینها لشکر کوچک شکست خورده‌ای از احزابند! • پیش از آنان قوم نوح و عاد و فرعون صاحب قدرت (پیامبران ما را) تکذیب کردند! • و (نیز) قوم ثمود و لوط و اصحاب الایکه شعیب ، اینها احزابی بودند (که به تکذیب پیامبران برخاستند) در تعقیب آخرین آیه‌ای که گذشت و از شکست مشرکان در آینده خبر می‌داد، و آنها را لشکر کوچکی از احزاب مغلوب معرفی می‌کرد، در آیات مورد بحث گروهی از این احزاب را که تکذیب پیامبران کردند و به سرنوشت شومی گرفتار شدند معرفی می‌کند. ۷ - تهدید مشرکان و احزابتکذیبگران عصر بعثت پیامبر صلی الله علیه وآله، به سرنوشت احزاب پیشین تکذیبگر تهدید شدند. اءنزل علیه الذکر من بیننا بل هم فی شک من ذکری بل لما یذوقوا عذاب• کذبت قبلهم قوم نوح وعاد وفرعون ذو الاوتاد• وثمود وقوم لوط واصحـب لــیکة اولـئک الاحزاب• ان کل الا کذب الرسل فحق عقاب. آیا از میان همه ما، قرآن تنها بر او(محمد) نازل شده؟! » آنها در حقیقت در اصل وحی من تردید دارند، بلکه آنان هنوز عذاب الهی را نچشیده‌اند (که این چنین گستاخانه سخن می‌گویند)! • پیش از آنان قوم نوح و عاد و فرعون صاحب قدرت (پیامبران ما را) تکذیب کردند! • و (نیز) قوم ثمود و لوط و اصحاب الایکه(قوم شعیب)، اینها احزابی بودند (که به تکذیب پیامبران برخاستند)! • هر یک (از این گروه‌ها) رسولان را تکذیب کردند، و عذاب الهی درباره آنان تحقق یافت! تاریخ نشان می‌دهد که چگونه هر گروهی از آنها به بلائی جان سپردند و در مدت کوتاهی شهر و دیارشان به ویرانه‌ای تبدیل شد، و نفراتشان به جسدهایی بی روح ! آیا این مشرکان مکه با این کارهای خود سرنوشتی بهتر از آنها می‌توانند داشته باشند،؟ در حالی که اعمال آنها همان اعمال است و سنت خداوند همان سنت؟! ما یجـدل فی ءایـت الله الا الذین کفروا فلا یغررک تقلبهم فی البلـد• کذبت قبلهم قوم نوح والاحزاب من بعدهم وهمت کل امة برسولهم لیاخذوه وجـدلوا بالبـطـل لیدحضوا به الحق فاخذتهم فکیف کان عقاب• وکذلک حقت کلمت ربک علی الذین کفرواانهم اصحـب النار. تنها کسانی که در آیات ما مجادله می‌کنند که (از روی عناد) کافر شده‌اند پس مبادا رفت و آمد آنان در شهرها (و قدرت نمایی آنان) تو را بفریبد! • پیش از آنها قوم نوح و اقوامی که بعد از ایشان بودند (پیامبرانشان را) تکذیب کردند و هر امتی در پی آن بود که توطئه کند و پیامبرش را بگیرد (و آزار دهد)، و برای محو حق به مجادله باطل دست زدند اما من آنها را گرفتم (و سخت مجازات کردم) ببین که مجازات من چگونه بود! • و این گونه فرمان پروردگارت درباره کسانی که کافر شدند مسلم شده که آنها همه اهل آتشند!. از ظاهر سیاق برمی آید که مطلب در این آیه به مطلب در آیه سابق تشبیه شده، و کلمه" کذلک" این تشبیه را می‌رساند و خلاصه می‌فرماید: در آخرت هم رفتار خدای تعالی در باره همه کفار، شبیه به رفتاری است که در آیه قبلی بدان اشاره شد که کفار از امت‌های گذشته را در دنیا به عقاب خود بگرفت. و مراد از جمله" الذین کفروا" مطلق کفار گذشته است و معنای آیه این است که همان طور که تکذیب کنندگان از امت‌های گذشته را به عذاب دنیا گرفتار کرد، همچنین کلمه عذاب آخرت نیز بر آن کفار از قوم تو حتمی شده است. ۸ - سیره احزاب در مخالفتتکذیبگری و نابودی احزاب پس از قوم نوح ادامه داشت. کذبت قبلهم قوم نوح والاحزاب من بعدهم وهمت کل امة برسولهم لیاخذوه وجـدلوا بالبـطـل لیدحضوا به الحق فاخذتهم فکیف کان عقاب. پیش از آنها قوم نوح و اقوامی که بعد از ایشان بودند (پیامبرانشان را) تکذیب کردند و هر امتی در پی آن بود که توطئه کند و پیامبرش را بگیرد (و آزار دهد)، و برای محو حق به مجادله باطل دست زدند اما من آنها را گرفتم (و سخت مجازات کردم) ببین که مجازات من چگونه بود! ۹ - انگیزه مخالفت احزابجدال احزاب پس از قوم نوح، به وسیله باطل ، با پیامبران، به هدف کوبیدن حق بود. کذبت قبلهم قوم نوح والاحزاب من بعدهم وهمت کل امة برسولهم لیاخذوه وجـدلوا بالبـطـل لیدحضوا به الحق فاخذتهم فکیف کان عقاب. پیش از آنها قوم نوح و اقوامی که بعد از ایشان بودند (پیامبرانشان را) تکذیب کردند و هر امتی در پی آن بود که توطئه کند و پیامبرش را بگیرد (و آزار دهد)، و برای محو حق به مجادله باطل دست زدند اما من آنها را گرفتم (و سخت مجازات کردم) ببین که مجازات من چگونه بود! لیدحضوا به الحق (تا به آن نابود کنند حق را) که خداوند بیان کرده است و پیامبران آن را آورده‌اند، یعنی از این راه خواستند حق را باطل کرده و زایل و نابود کنند، چه این که گفته می‌شود (ادحض الله حجته) یعنی زایل کرد حجت او را خداوند. فاخذتهم (پس فرا گرفتم ایشان را) یعنی خدا هلاک کرد ایشان را و عقاب و نابودشان ساخت. ۱۰ - پانویس۱۱ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «احزاب اقوام پیشین (قرآن)». رده‌های این صفحه : احزاب | موضوعات قرآنی
|