ابوعصیده ابوجعفر احمد بن عبید دیلمی هاشمی کوفی بغدادیابوعَصیده ابوجعفر احمد بن عبید دیلمی هاشمی کوفی بغدادی (حدود ۱۸۵-۲۷۸ هـ)، از پیشوایان زبان و ادبیات عرب بود. او علاوه بر آن راوی شعر و احادیث نیز بود. برخی از معاصرین به خاطر نقل ابوجعفر روایاتی را درباره حضرت فاطمه زهرا (علیهاالسّلام)، او را در زمره شیعیان ذکر کرده‌اند. ۱ - معرفی اجمالیابوجعفر احمد بن عبید بن ناصح بن بلنجر دیلمی هاشمی کوفی بغدادی، مشهور به ابوعَصیده، اصل وی از دیلم و از موالی بنی‌هاشم بود. ۲ - تاریخ ولادتابوعَصیده در کوفه زاده شد. [۳]
تفضلی، آذر و فضائلی، مهین، فرهنگ بزرگان، ص۴۶.
تاریخ ولادتش به درستی روشن نیست. ذهبی می‌گوید: وی به هنگام مرگ، نود سال داشته است که با توجه به تاریخ مرگش، تولد او باید در حدود ۱۸۵ هـ باشد.۳ - اساتیدابوعصیده نزد بزرگان دو مکتب نحوی کوفه و بصره از جمله اصمعی و ابن‌اعرابی به کسب دانش پرداخت [۵]
تنوخی، محسن بن علی، الفرج بعد الشده، ج۴، ص۳۷۸.
و از کسانی چون محمد بن عمر واقدی، علی بن عاصم واسطی و ابوداود طیالسی حدیث آموخت.وی از پیشوایان زبان و ادبیات عرب بود و پس از آنکه در علم و ادب شهرتی یافت، به دعوت متوکل (خلافت ۲۳۲-۲۴۷ هـ) به سامرا رفت و تعلیم و تربیت فرزندان وی، منتصر (خلافت ۲۴۷-۲۴۸ هـ) و معتز (خلافت ۲۵۲-۲۵۵ هـ) را بر عهده گرفت. ۴ - شاگردانابوعصیده مجالس درسی نیز در سامرا تشکیل داد و به تدریس برخی آثار استادان خود از جمله اصمعی، واقدی و ابوداود طیالسی پرداخت. از جمله شاگردان او قاسم بن محمد بن بشّار انباری و علی بن محمد مصری را می‌توان نام برد. ۵ - راوی شعر و حدیثابوعصیده راوی شعر نیز بوده و اشعار برخی از شاعران هم روزگار خود از جمله ابویعقوب خریمی را روایت کرده است. [۱۲]
خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۲۶.
او افزون بر روایت شعر به نقل احادیثی نیز پرداخته، اما احادیث جعلی را نیز ذکر می‌کرده است، از این‌رو به گفته حاکم نیشابوری، مشایخ حدیث در مورد روایت از او توقف کرده‌اند. در این میان ابن‌حبان وی را در زمره ثقات آورده است، اما دیگران او را ضعیف خوانده‌اند.ابوعصیده شعر نیز می‌سرود و ابیاتی از آن را یاقوت نقل کرده است. ۶ - مذهباحمد دیلمی روایاتی درباره فاطمه زهرا (علیهاالسّلام) و ماجرای فدک نیز نقل کرده و احتمالا به همین جهت برخی از معاصران، وی را در زمره شیعیان آورده‌اند. محدث قمی نیز از او به عنوان «معلم شیعی» یاد کرده و گفته است که او همان کسی است که اجازه قتل متوکل را به خاطر سبّ حضرت زهرا (علیهاالسّلام) به پسر متوکل داد. ۷ - تاریخ وفاتتاریخ مرگ احمد دیلمی را برخی ۲۷۳ هـ و برخی دیگر ۲۷۸ هـ نوشته‌اند. ۸ - آثارآثار وی عبارت‌اند از: کتاب المقصور و الممدود، کتاب المذکر و المؤنث، کتاب الزیادات من معانی الشعر (لابن سکیت) و کتاب عیون الاخبار و الاشعار. ۹ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود. ۱۰ - پانویس۱۱ - منبعپژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۳۳، برگرفته از مقاله «ابوجعفر احمد بن عبید دیلمی». رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 273 (قمری) | درگذشتگان سال 278 (قمری) | زادگان سال 185 (قمری) | شاعران قرن سوم | محدثان سده سوم(قمری) | نحویان سده سوم(قمری)
|