ابوعبدالله احمد بن عطاء رودباریاَبو عَبْدُ اللهِ رودْباری، احمد بن عطاء بن احمد (د ۳۶۹ق/ ۹۷۹ م)، از عرفا می باشد. ۱ - زندگینامهاو خواهرزاده عارف نامی ابوعلی رودباری است. [۱]
سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیـة، ج۱، ص۵۲۷، لیدن، ۱۹۱۴م.
[۲]
قشیری عبدالکریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۱۵، به کوشش معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
نسبت وی به رودبار بغداد است [۳]
یاقوت، بلدان، ج۲، ص۸۳۱.
و نشو و نمای وی در بغداد بود و روزگار درازی در آنجا به سر برد، اما بعداً به صور از بلاد شام رفت و بازمانده عمر را در آنجا گذرانید. [۴]
خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۳۳۶، قاهره، ۱۳۵۰ق.
[۵]
سمعانی عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۲، ص۴۶۵، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۱ق/ ۱۹۸۱م.
ابوعبدالله در ظاهر به صورت قُرّایان بود، چنانکه مادرش ، فاطمه در قیاس او با برادر خود می گفت: «هذا قرّاء خاله کان صوفیاً». [۶]
انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۴۷۰، به کوشش عبدالحی حبیبی، کابل، ۱۳۴۱ش.
[۷]
جامی عبدالرحمن ابن احمد، نفحات الانس، ج۱، ص۲۷۱، به کوشش محمود عابدی، تهران، ۱۳۷۰ش.
۲ - شیخ مشهور شام در عهد خودابوعبدالله رودباری در عهد خویش از مشایخ بزرگ شام بود و در انواع علوم از جمله قرآن و حدیث تبحر داشت و معتقد بود که نوشتن حدیث جهل را از بین می برد. [۸]
انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۴۷۱، به کوشش عبدالحی حبیبی، کابل، ۱۳۴۱ش.
[۹]
ابن ملقن عمر بن علی، طبقات الاولیاء، ج۱، ص۵۴، به کوشش نورالدین شریبه، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
وی از طریق علی بن عبدالله قائنی از امام جعفر صادق (علیه‌السلام) روایت حدیث کرده است [۱۰]
سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیـة، ج۱، ص۵۲۷ ـ ۵۲۸، لیدن، ۱۹۱۴م.
و از ابوبکر بن ابی داوود سجستانی و یوسف بن یعقوب و کسان دیگر نیز روایت کرده، اما روایت های او را خالی از خطا و غلط ندانسته اند [۱۱]
خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۳۳۶، قاهره، ۱۳۵۰ق.
[۱۲]
سمعانی عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۲، ص۴۶۶، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۱ق/ ۱۹۸۱م.
و گروهی نیز از وی روایت حدیث کرده اند. [۱۳]
ابن عساکر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۰، به کوشش عبدالغنی دقر، دمشق، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
[۱۴]
ابن عساکر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۱، به کوشش عبدالغنی دقر، دمشق، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
[۱۵]
ابن عساکر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۵، به کوشش عبدالغنی دقر، دمشق، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
ابوعبدالله باکو و ابوالقاسم باوردی با او صحبت داشته اند. [۱۶]
انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۴۷۱، به کوشش عبدالحی حبیبی، کابل، ۱۳۴۱ش.
۳ - اختلاف در تاریخ وفات رودباریدر تاریخ وفات ابوعلی رودباری اختلاف است. در حلیة الاولیاء ابونعیم اصفهانی، [۱۷]
ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیـة الاولیاء، ج۱۰، ص۳۸۳، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸م.
وفات او در ۳۵۹ ق و در طبقات سلمی، [۱۸]
سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیـة، ج۱، ص۵۲۷، لیدن، ۱۹۱۴م.
۳۶۷ ق و در طبقات انصاری، [۱۹]
انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۴۷۱، به کوشش عبدالحی حبیبی، کابل، ۱۳۴۱ش.
۳۹۹ ق ذکر شده است، اما قول درست ظاهراً ۳۶۹ ق است که اغلب مؤلفان تاریخ و تراجم آورده اند. [۲۰]
قشیری عبدالکریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۱۵، به کوشش معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۲۱]
خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۳۳۷، قاهره، ۱۳۵۰ق.
[۲۲]
سمعانی عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۲، ص۴۶۶، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۱ق/ ۱۹۸۱م.
[۲۳]
ابن عساکر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۵، به کوشش عبدالغنی دقر، دمشق، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
تاریخی که در تألیفات ابونعیم و سلمی و انصاری دیده می‌شود، باید تحریف کاتبان باشد، زیرا ابن حجر تاریخ وفات او را به نقل از سلمی همان ۳۶۹ ق ضبط کرده است. [۲۴]
ابن حجر عسقلانی احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۲۲۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹ق.
وی در قریه منواث از توابع عکا وفات کرد و جنازه او را به صور حمل کردند و در آنجا دفن شد. [۲۵]
ابن عساکر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۴، ص۳۳۷، ج۷، ص۱۵، خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۵۰ق.
[۲۶]
سمعانی عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۲، ص۴۶۵، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۱ق/ ۱۹۸۱م.
بعضی از منابع مرگ او را در صور دانسته اند. [۲۷]
قشیری عبدالکریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۱۵، به کوشش معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۲۸]
انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۴۷۰، به کوشش عبدالحی حبیبی، کابل، ۱۳۴۱ش.
[۲۹]
ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۷، ص۱۰۱، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۸ق.
[۳۰]
ابن ملقن عمر بن علی، طبقات الاولیاء، ج۱، ص۵۴، به کوشش نورالدین شریبه، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
۴ - ولادت ابوعبداللهولادت او، بنابر روایتی که ابن عساکر از قول خود او نقل کرده است، در ۳۰۳ ق بوده است. [۳۱]
ابن عساکر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۱، به کوشش عبدالغنی دقر، دمشق، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
۵ - آثار علمی ابوعبداللهآثار: ابوعبدالله رودباری صاحب تألیفاتی بوده است، از جمله: ۱. امالی، که شامل ۳ مجلس است و نسخه ای از آن در ظاهریه دمشق در مجموعه ای به شماره ۳۷۶۳ نگهداری می شود [۳۲]
سواس یاسین محمد، فهرس، ج۱، ص۱۳۴، مجامیع المدرسـة العمریـة فی دار الکتب الظاهریـة، کویت، ۱۴۰۸ ق/۱۹۸۷م.
۲. الخلع، که به همراه کتاب ادب الفقیر در مجموعه شماره ۳۸۱۶ در ظاهریه موجود است [۳۳]
سواس یاسین محمد، فهرس، ج۱، ص۴۱۲، مجامیع المدرسـة العمریـة فی دار الکتب الظاهریـة، کویت، ۱۴۰۸ ق/۱۹۸۷م.
۳. ادب الفقیر [۳۴]
سواس یاسین محمد، فهرس، ج۱، ص۴۱۲، مجامیع المدرسـة العمریـة فی دار الکتب الظاهریـة، کویت، ۱۴۰۸ ق/۱۹۸۷م.
[۳۵]
انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۴۷۱، به کوشش عبدالحی حبیبی، کابل، ۱۳۴۱ش.
۴. الوصیـة، که نسخه ای از آن در کتابخانه قره چلبی زاده موجود است. اشعاری هم به وی نسبت داده اند. [۳۶]
ثعالبی عبدالملک بن محمد، یتیمـة الدهر، ج۳، ص۴۱۶، بیروت، دارالکتب العلمیـة.
[۳۷]
ابن عساکر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۴، به کوشش عبدالغنی دقر، دمشق، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
[۳۸]
ابن ملقن عمر بن علی، طبقات الاولیاء، ج۱، ص۵۴، به کوشش نورالدین شریبه، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
برخی از اقوال او در کتب تراجم و طبقات منقول است و او را درباره قبض و بسط و معنی تصوف و معرفت و شرایط سماع سخنانی است. [۳۹]
سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیـة، ج۱، ص۵۲۸ ـ ۵۲۹، لیدن، ۱۹۱۴م.
[۴۰]
ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیـة الاولیاء، ج۱۰، ص۳۸۳، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸م.
[۴۱]
قشیری عبدالکریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۳۱۵، به کوشش معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۶ - فهرست منابع(۱) ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، المنتظم، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۸ق. (۲) ابن حجر عسقلانی احمد بن علی، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹ق. (۳) ابن عساکر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، به کوشش عبدالغنی دقر، دمشق، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م. (۴) ابن ملقن عمر بن علی، طبقات الاولیاء، به کوشش نورالدین شریبه، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م. (۵) ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیـة الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸م. (۶) انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیة، به کوشش عبدالحی حبیبی، کابل، ۱۳۴۱ش. (۷) ثعالبی عبدالملک بن محمد، یتیمـة الدهر، بیروت، دارالکتب العلمیـة. (۸) جامی عبدالرحمن ابن احمد، نفحات الانس، به کوشش محمود عابدی، تهران، ۱۳۷۰ش. (۹) خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۵۰ق. (۱۰) سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیـة، لیدن، ۱۹۱۴م. (۱۱) سمعانی عبدالکریم بن محمد، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۱ق/ ۱۹۸۱م. (۱۲) سواس یاسین محمد، فهرس، مجامیع المدرسـة العمریـة فی دار الکتب الظاهریـة، کویت، ۱۴۰۸ ق/۱۹۸۷م. (۱۳) قشیری عبدالکریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، به کوشش معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م. (۱۴) یاقوت، بلدان؛ ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «ابوعبدالله رودباری» ج۵، ص۲۳۳۱. |