ابوشعثاء جابر بن زید ازدی
ابوشعثاء جابر بن زید ازدی یحمدی بصری جوفی (۲۱ ـ ۱۰۳ هـ)، از
تابعین، مفتی اهل بصره و از محدثان موثق در
قرن اول هجری قمری بود. وی جانشین
حسن بصری در مقام فتوا بود.
ابوشعثاء جابر بن زید ازدی یحمدی بصری جوفی (خوفی)، در سال ۲۱ هـ
در حُرَقه، از توابع
عمان متولد شد و در
بصره در
قبیله ازد سکنی گزید، لذا منسوب به این قبیله گشت.
برخی وی را منسوب به یَحمد بن حُمَی دانسته و او را یحمدی خوانده‌اند. برخی نیز ایشان را از قبیله
بنی ربیعة بن حنظله دانسته‌اند.
علت شهرتش به جوفی نیز انتساب به ناحیه‌ای در عمان یا به قولی در بصره به نام «دَرْب الجوف» است.
در شمار فقهای تابعین،
مفتی اهل بصره،
فردی دانا، خردمند،
مورد اعتماد
و اهل عبادت و ورع بود.
عجلی می‌گوید: «تابعی و ثقه است».
وی قبل از حسن بصری حلقه درسی در جامع بصره دایر نمود و به تدریس و افتا اشتغال داشت.
ابن‌عباس می‌گفت: «اگر مردم بصره در مجلس جابر بن زید حضور یابند، دانش او را از کتاب خدا همه را فرا خواهد گرفت».
او جانشین حسن بصری در مقام فتوا بود.
فرقه اباضیه ایشان را از خود می‌دانستند، ولی او از آنها تبرّی می‌جُست.
جابر از ناحیه یک چشم نابینا بود.
ابوالشعثاء از محضر اساتیدی همچون ابن‌عباس بهره گرفت
و از شاگردان بزرگ او به شمار می‌رفت.
از دیگر اساتید وی می‌توان به عکرمه،
حکم بن عمرو و
ابن‌عمر اشاره نمود.
عمرو بن دینار، قتاده و
عمرو بن هرم از جمله شاگردان او به شمار می‌رفتند.
به ابوشعثاء اثری به نام حروف فی القرآن نسبت داده شده است.
ابوشعثاء در بصره به سال ۱۰۳ هـ درگذشت. ۱۰۴ و ۹۳ هـ تاریخ‌های دیگری است که برای فوت او ذکر کرده‌اند که اولی صحیح‌تر می‌باشد.
هنگامی که وفات یافت قتاده درباره او گفت: «امروز داناترین مردم
عراق درگذشت».
قَطِن بن مدرک کلابی بر او نماز گزارد.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
