عاریه

«عاریه» آن است که انسان مال خود را به دیگرى بدهد که از آن استفاده بکند و در عوض، چیزى هم از او نگیرد.

اهمیت عاریه

عاریه از سنت هاى پسندیده اسلام است که مردم به واسطه آن نیاز خود را به آسانترین وجه، برطرف مى سازند. از مهم ترین برکات عاریه، افزون بر پیش گیرى از اسراف و مشکلات اقتصادى، شکوفایى فضایل اخلاقى جامعه است که بارزترین مصداق هاى آن ایجاد مهر و الفت، تعاون و وحدت، همدلى و اخوت است؛ چنان که رسول خدا صلى الله علیه و آله فرموده است: «اذا ارادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَیراً صَیرَ حَوائِجَ النَّاسِ الَیهِ؛ آن‌گاه که خداوند براى بنده اى خیر بخواهد، رفع نیاز مردم را به دست او مى سپارد».

احکام عاریه

• ۱. لازم نیست در عاریه صیغه بخوانند و اگر مثلًا لباس را به قصد عاریه به کسى بدهد و او به همین قصد بگیرد، عاریه صحیح است.

• ۲. عاریه از عقود جایز است و طرفین هر وقت بخواهند مى توانند شىء عاریه را بازپس بگیرند یا پس دهند.

• ۳. چیزى را که منفعتش مال انسان است، مثلًا آن را اجاره کرده مى تواند عاریه بدهد. ولى اگر در اجاره شرط کرده باشد که خودش از آن استفاده کند، نمى تواند آن را به دیگرى عاریه دهد.

• ۴. چیزى را که عاریه کرده، بدون اجازه صاحب آن نمى تواند به دیگرى اجاره یا عاریه بدهد.

• ۵. اگر کسى در نگهدارى چیزى که عاریه کرده است، کوتاهى نکند و در استفاده از آن زیاده روى نیز نکند و اتفاقاً آن چیز تلف شود، ضامن نیست مگر در این دو صورت: الف) درصورتى که در عاریه شرط ضمانت شده باشد. ب) چیزى را که عاریه کرده است، طلا یا نقره باشد.

• ۶. بر عاریه گیرنده واجب است به همان منفعتى که عاریه دهنده برایش معین کرده است، اکتفا و از استفاده هاى دیگر خوددارى کند. همچنین، هنگام استفاده نباید بیش از حد معمول و متعارف از جنس عاریه اى استفاده کند. پس، اگر از نوع استفاده یا حد معمولش تعدى کند، غاصب و ضامن است؛ بدین صورت که اگر تعدى در نوع استفاده باشد، اجرت آن را باید بپردازد و اگر تعدى در استفاده بیش از حد معمول باشد، بعید نیست که اجرت استفاده بیشتر بر او واجب باشد.

• ۷. اگر بداند مالى را که عاریه کرده، غصبى است، باید آن را به صاحبش برساند و نمى تواند به عاریه‌دهنده بدهد.

پانویس