سخاوت

«سخاوت» ضد صفت بخل است و آن، ثمره زهد و بی توجهی به دنیاست و به معنی بذل و بخشش در امور مالی یا غیرمالی می باشد. سخاوت یک حالت نفسانی است که انسان را بر آن می دارد بدون منع درونی احسان و انفاق نماید. «سخاوت» از فضایل اخلاقی است که دین اسلام بسیار بر آن تأکید نموده است.

فضیلت سخاوت

سخاوت مشهورترین صفات اخلاقی انبیا و اولیاست. جود و سخاوت از هنجارهای اخلاقی است که دین اسلام بسیار بر آن تأکید نموده، زیرا موجب روشنائی و گرم کردن جامعه و زمینه‌سازی برای بهره‌مندی بینوایان است.

فضایل سخاوت در روایات عبارت است از:

۱- از اخلاق انبیاء است.

۲- ستون ایمان می باشد.

۳- سخاوتمند به معارف الهی یقین دارد.

۴- خدا سخاوتمند را دوست دارد.

۵- موجب نزدیک شدن به بهشت می شود.

۶- باعث دوستی و محبت مردم می شود.

۷- موجب دوری از آتش جهنم می شود.

۸- نشانه شجاعت می باشد و ....

سخاوت از دیدگاه معصومین

• پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «السخی قریب من الله، قریب من الناس، قریب من الجنه؛ انسان سخاوتمند به خدا و به مردم و به بهشت نزدیک است». از این رو آن حضرت پس از مرگ حاتم طایی به پسر وی ‌فرمود: «از او به خاطر سخاوتمند بودنش عذاب سخت برداشته شد».
• رسول گرامى صلی الله علیه و آله: «اَنَّ السَّخَاءَ شَجَرَةٌ مِنْ اَشجَارِ الجنّة لَها اَغصَانٌ مُتدَلّیةٌ فى الدُّنیا فَمَنْ کانَ سَخِیاً تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ اَغْصَانِهَا فَسَاقَهُ ذَلِک الغُصْنُ اِلَى الجَنَّةِ؛ سخاوت درختى از درختان بهشت است، براى آن شاخه هائى است که در دنیا آویزان است. کسى که سخى شد به شاخه اى از شاخه هاى آن چنگ انداخته و آن شاخه او را بسوى بهشت مى کشاند.»
• امام علی علیه‌السلام نیز فرمود: «السخاء یکسب المَحَبّة وَ یُزیِّن الاخلاق؛ سخاوت موجب جلب محبت افراد شده و اخلاق انسان‌ها را می‌آراید و زینت می‌دهد».
• امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «السخّی الکریم الذی ینفق ماله فی حقٍّ؛ سخاوتمند کریم کسی است که مال خود را در امور حق و شایسته به مصرف برساند».
• امام صادق علیه السلام: «سخاوت از اخلاق انبیاء علیهم السلام است و ستون ایمان محسوب مى شود و مؤمنى نیست مگر اینکه سخى است و سخى نیست مگر اینکه صاحب مقام یقین به معارف الهى و داراى همتى عالى است؛ زیرا سخاوت پرتو و شعاع نورِ یقین است و کسى که مقصود و هدف سخاوت را که رسیدن به مقام قرب حق است شناخت، آنچه بذل مى کند گرچه زیاد باشد بر او آسان است».

• آورده‌اند فقیری به محضر امام صادق علیه‌السلام مشرف شد، آن حضرت چهارصد درهم به او عطا نمود. لحظاتی بعد امام کسی را به دنبالش فرستاد تا او را برگرداند. چون مرد برگشت، امام انگشتری به او داد و فرمود: این نگین ده هزار درهم ارزش دارد، هنگامی که نیازمند شدی آن را به همین قیمت بفروش، او عرض کرد چرا این را با مبلغ اول یک جا به من ندادی و دوباره مرا احضار نمودی؟ امام صادق علیه‌السلام فرمود: پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است: «خیرالصدقة ما ابقت غنیً؛ بهترین صدقه آن است که موجب بی‌نیازی انسان نیازمند گردد».
• نقل کرده‌‌اند منصور دوانیقی از خلفای عباسی، حضرت موسی بن جعفر علیه‌السلام را ناگزیر کرد که در روز عید نوروز در مجلسی بنشیند و هدایای مردم را که برای خلیفه می‌آورند، بپذیرد. امام هم در آن مجلس نشست مردم هدیه بسیاری آوردند، در ساعت آخر روز پیرمرد مخلصی به محضر امام آمد و تبریک گفت و عرض کردم: دستم از مال دنیا تهی است و نتوانستم هدیه‌ای برای شما بیاورم، در عوض سه بیت شعری که جدم در مرثیه جد شما امام حسین علیه‌السلام سروده، می‌خوانم و به شما هدیه می‌کنم و سپس اشعارش را خواند. امام کاظم علیه‌السلام به او فرمود: هدیه‌ات را پذیرفتم، در اینجا بنشین خداوند به تو برکت دهد. آنگاه امام به خدمتگزار فرمود: نزد خلیفه برو، بپرس با هدایا چه کنم؟ چون خدمتگزار بازگشت گفت: منصور می‌گوید: اختیار آن‌ها با خودت باشد. امام نیز همه آن‌ها را به آن پیرمرد بخشید.
• از سوی دیگر رعایت حد سخاوت نیز در سیره آن بزرگواران مورد غفلت نبوده است چنان که روزی فقیری از امام صادق علیه‌السلام تقاضای کمک کرد، امام نیز به او مال فراوانی دادند پس از وی دو فقیر دیگر آمده، امام به هر کدام آن‌ها به همان میزان کمک نمودند. اما چون فرد چهارمی می‌آمد امام چیزی به او نداد و فرمود: خداوند به شما وسعت دهد، سپس اضافه نمودند: اگر کسی سی یا چهل هزار درهم داشته باشد و همه را در راه خیر مصرف نماید و چیزی برای خود باقی نگذارد، جزء کسانی است که دعایشان به اجابت نمی‌رسد.
• بنابراین باید مرز بین سخاوت و اسراف را شناخت و موارد آن‌ها را تشخیص داد. امام حسن عسکری علیه‌السلام می‌فرماید: «ان للسّخاء مقداراً فان زاد علیه فهو سرفٌ؛ همانا سخاوت دارای اندازه است، اگر از آن اندازه گذشت اسراف خواهد بود».

پانویس

منابع

• پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
• پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
• هیئت تحریریه سایت پژوهه، مقاله سخاوت.