تونس

«تونِس»، یکی از کشورهای اسلامی واقع در شمال افریقا است که در کرانه‌های جنوبی دریای مدیترانه قرار دارد. نام پایتخت این کشور نیز «تونس» می‌باشد. زبان اکثر مردم کشور تونس عربی و فرانسوی و مذهب بیشتر آنان اسلام است.

محدوده جغرافیائی

کشور تونس از غرب با الجزایر و از شرق و جنوب با لیبی هم‌مرز است. این کشور همچنین از شمال به کوه‌هاى اطلس و از جنوب به مناطق صحرائى محدود مى‌گردد.

دین و فرهنگ

دین رسمی این کشور اسلام است و ۹۸٪ مردم، مسلمان و پیرو مذهب حنفی هستند. مذهب فقهی مالکی نیز در تونس پیروانی دارد. شمار اندکی مسیحی و یهودی نیز در تونس زندگی می‌کنند.

مردم تونس از نژاد عرب و بربر هستند. زبان و خط رسمی کشور تونس عربی است. زبان فرانسه نیز در این کشور رایج است.

تاریخ تونس پس از اسلام

در سده هفتم میلادی اعراب مسلمان حملات خود را به تونس آغاز کردند. ایشان سرانجام به فرماندهی عقبة بن نافع بخش‌هایی از سرزمین تونس را تصرف و شهر قیروان را ساختند. حسان بن نعمان تونس را به طور کامل فتح کرد. در سده نهم میلادی اغلبیون (اغالبه) - که از قبیله بنی تمیم بودند - به فرماندهی ابراهیم بن اغلب از سوی خلفای عباسی به حکومت تونس رسیدند.

در سال ۹۰۹ میلادی خلفای اسماعیلی‌ مذهب فاطمی اغلبیون را شکست داده و شهر مهدیه را بنا کردند. در سال ۹۶۱ میلادی المعز خلیفه فاطمی مصر را تصرف کرد و مقر حکومت فاطمی را از مهدیه به آن سامان انتقال داد. پس از این رویداد دودمان بربری زیریون که از قبیله صنهاجه بودند به سرکردگی بلقین بن زیری در تونس قدرت را بدست گرفتند.

زیریون از خلفای فاطمی مصر پیروی می‌کردند، اما پس از سرپیچی از ایشان در سال ۱۰۵۰ توسط جنگجویان قبیله بنی هلال قلع و قمع شدند. از این پس زیریون بخش بزرگی از قلمرو خود را از دست دادند و تنها به شهر ساحلی مهدیه و حومه آن محدود شدند.

در سده دوازدهم میلادی جزیره جربه و بخشی از سواحل تونس (از جمله شهر مهدیه) به همراه جزایر مالت بدست نورمن‌ها افتاد و حکومت زیریون به پایان رسید. در سال ۱۱۵۹ میلادی دودمان مراکشی موحدون بر تونس مسلط شدند، اما در سال ۱۲۳۰ میلادی از حفصیون شکست خوردند. فرمانروایی حفصیون بر تونس تا سده شانزدهم میلادی ادامه یافت. امیران هر دو دودمان از تبار بربر آمازیغ بودند.

در سال ۱۵۲۹ ترکان عثمانی به سرکردگی بارباروس خیرالدین پاشا شهر تونس را گشودند، اما حفصیون در ۱۵۳۵ با پشتیبانی اسپانیا دوباره حکومت را بدست گرفتند. پس از ۳۹ سال کشمکش میان ترکان عثمانی و اسپانیایی‌ها، سرانجام در سال ۱۵۷۳ ترکان عثمانی تونس را فتح کردند.

در سال ۱۷۰۵ میلادی حسین بن علی الترکی سردار عثمانی که از تبار یونانی بود به فرمانروایی تونس برگزیده شد. از آن پس فرزندان او دودمان خودگردان حسینیان را تشکیل داده و زیر نظر عثمانی بر تونس فرمان راندند.

در سده نوزدهم فرانسه و بریتانیا، شروع به دخالت در امور این کشور کردند. فرانسه برابر پیمان باردو که در سال ۱۸۸۱ میلادی بسته شد، تونس را مستعمره خود نمود.

پس از پایان جنگ جهانى دوم، مبارزات مردم تونس براى رسیدن به استقلال دولت فرانسه را مجبور کرد استقلال این سرزمین را به رسمیت بشناسد. و تونس در ۱۹۵۶ از فرانسه استقلال پیدا کرد و حبیب بورقیبه اولین رئیس جمهور و حاکم مطلقه این کشور بود که به دنبال یک دوره اعتراضات محدود و خیابانی مردم پس از ۳۱ سال استبداد و حکومت با مشت آهنین، در سال ۱۹۸۷ بدست زین‌العابدین بن علی، افسر عالی رتبه پلیس، سرنگون شد. بن علی نیز پس از ۲۳ سال دیکتاتوری و خودکامگی و اختناق در شرایطی مشابه در نیمه ژانویه ۲۰۱۱ (۲۴ دی ۱۳۸۹) سرنگون شد و به عربستان سعودی گریخت. نام این اعتراضات خیابانی مردم به انقلاب گل یاسمن شهرت یافت.

تونس فعلى در قدیم معروف به کارتاژ و به قول اعراب (قرطاچه) بوده است، البته کارتاژ امروزه یکى از شهرهاى باستانى تونس مى‌باشد. کارتاژ در سده‌هاى قبل از میلاد از بزرگترین دولت‌هاى بازرگانى محسوب مى‌شد. اهمیت بازرگانى آن به موقعیت ژئوپلیتیک آن بستگى داشت. تاریخ کاتاژ به سده نهم پیش از میلاد مى‌رسد.

شهر تونس پایتخت جمهوری تونس است و در شمال شرقی این کشور قرار دارد. این شهر بدست مسلمانان بنیاد نهاده شد و پیش از فتح اسلامی روستایی کم‌اهمیت با حدود ۳۰۰ نفر جمعیت بود. از این‌ رو، جغرافی‌نویسان مسلمان، تونس را نامی دانسته‌اند که مسلمانان به آن داده‌اند. مسلمانان پس از آن که آنجا را از دست رومی ها خارج ساختند، باغها و بناهایی در آن ایجاد کردند و در آنجا اقامت گزیدند.

منابع

• تونس در یک نگاه، موسسه مطالعاتی و تحقیقاتی آفران.
• تاریخچه تونس، شعبان جیریائی، وبلاگ تعلیم و تربیت.
• دائره المعارف بزرگ اسلامی، مدخل تونس.