کنیا
|
| |||||
| اطلاعات عمومی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| جمعیت کل | ۵۳٬۷۷۱٬۰۰۰ نفر | ||||
| مساحت | ۵۸۰.۳۶۷ کیلومتر مربع | ||||
| حکومت | جمهوری | ||||
| پایتخت | نایروبی | ||||
| شهرهای مهم | مومباسا، کیسومونو، ناکورو | ||||
| زبان رسمی | سواحلی، انگلیسی | ||||
| اسلام | |||||
| پیشینه اسلام | در سده اول هجری و همزمان با حکومت بنی‌امیه | ||||
کنیا کشوری است در شرق آفریقا. پیشینه حضور اسلام را در قرن نخست و تشیع را به قرن سوم قمری در شهرهای ساحلی این کشور دانسته‌اند. مسلمانان بیش از ۱۵ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.
ورود تشیع در کنیا با مهاجرت علی بن حسین از شیراز شکل گرفت. در این کشور شماری بهره، خوجه اثناعشری و شیعه بومی زندگی می‌کنند. که از تعداد آنها آمار دقیقی در دست نیست. به گزارش وابسته به مجمع جهانی اهل بیت، مؤسسه pew در سال ۲۰۰۹م شمار شیعیان کنیا را کمتر از ۱۴۰،۰۰۰ تن تخمین زده است. اما مجمع جهانی اهل بیت در سال ۲۰۰۸م شمار آنان را ۵۶۰،۰۰۰ نفر اعلام کرده است.
شیعیان این کشور مراکزی دارند. سیمکو، (اتحادیه شیعیان کنیا) هماهنگی بین گروه‌های شیعی در کنیا را بر عهده دارد.
اطلاعات عمومی
جغرافیایی
جمهوری کنیا که در شرق قاره آفریقا قرار گرفته‌است. مساحت این کشور ۵۸۰،۳۶۷ کیلومتر مربع است و از لحاظ مساحت، چهل و هفتمین کشور وسیع دنیاست. همسایگان آن کشورهای تانزانیا در جنوب، اوگاندا در غرب، سودان در شمال غربی، اتیوپی در شمال، سومالی در شمال شرقی هستند و اقیانوس هند نیز در شرق آن قرار دارد. ۵۳۶ کیلومتر مرز ساحلی با اقیانوس هند دارد.
تقسیمات کشوری
کنیا به ۸ استان، ۷۱ منطقه و ۲۶۲ بخش تقسیم شده است. نایروبی، مومباسا، کیسومونو و ناکورو مهمترین شهرهای آن هستند.
سیاست و حکومت
کنیا تا سال ۱۷۳۰ مستعمره پرتغال بود و پس از آن به استعمار انگلیس درآمد. دهه پنجاه قرن بیستم شاهد شورش مائومائو بر ضد استعمار انگلیس بود و سرانجام در سال ۱۹۶۳ به استقلال رسید.
پیشینه اسلام
از اوایل دهه هفتاد قرن اول هجری قمـری و در زمـان خلافت عبدالملک بن مروان خلیفه اموی، اولین مهـاجرت سـازمان یافتـه مسـلمانان بـه شرق آفریقا صورت گرفت و به‌تدریج به سایر مناطق آفریقا راه یافت و با ورود به سواحل شرق آفریقا، به سواحل کنیا رسید. امروز ۸۰% مردم شهرهای ساحلی کنیا مسلمان هستند. اسلام در آفریقا به عنوان دین بومی و سنتی آفریقا شمرده می‌شود. بیش از ۱۵ درصد کل جمعیت کنیا را مسلمانان تشکیل می‌دهند.
پیشینه تشیع
پیشینه تاریخی شیعیان در کنیا بٰه مهاجرت حسن بن علی از شیراز به کنیا در قرن سوم هجری قمری بازمی‌گردد. او و فرزندانش که برای تجارت به آفریقا رفته بودند، در مومباسا اقامت گزیدند. اگرچه امروزه نسل شیرازی‌تبار زیادی وجود ندارد اما عنوان شیرازی در فرهنگ مردم شناخته شده و محترم است. در مومباسا روستایی وجود دارد که نامش شیراز است و در آن مسجد و بقایایی از آن زمان به جامانده است.
مستند «مسیر مومباسا»
در ۲۱ آذر ۱۳۹۳ مستندی به نام «مسیر مومباسا» از شبکه افق پخش گردید. این مستند درباره سنت‌های ایرانی در برپایی مراسم عزای حسینی در کنیا و چگونگی گرویدن مردم این کشور به اسلام و مذهب تشیع، توسط خانه مستند انقلاب اسلامی ساخته شده است. (برای مشاهده فیلم را کلیک کنید.)
شیعیان کنیا
امروزه شیعیان کنیا در دو گروه نمود دارند: شیعیان خوجه اثناعشری و شیعیان بومی.
شیعیان خوجه
بزرگترین تشکیلات شیعیان کنیا متعلق به خوجه‌های اثناعشری است که از سوی فدراسیون جهانی شیعیان خوجه اثناعشری رهبری می‌شود. طیف وسیعی از شرکت‌های خصوصی صادرات و واردات، کارخانجات، کارگاه‌های صنعتی، مؤسسات تجاری، سیستم‌های مخابراتی و خدماتی، بانک‌ها، حمل و نقل، انتشارات و غیره توسط شیعیان خوجه و یا با مشارکت آنان اداره می‌شود. آنان حدود ۱۰ هزار نفر از جمعیت کنیا را تشکیل می‌دهند. در هریک از شهرهای کنیا که شیعیان خوجه زندگی می‌کنند، مدارس ویژه، کلوپ‌های فرهنگی و ورزشی و مساجد آنان وجود دارد.
شیعیان خوجه تا پیش از درگذشت آیت الله خویی مقلد ایشان بودند و پس از وفات او، از آیت الله گلپایگانی و پس از درگذشت ایشان از آیت الله سیستانی، تقلید می‌کنند.
بهره‌ها
شماری از شیعیان بهره نیز در کنیا زندگی می‌کنند. آنان پوشش و آرایش خاص خود را دارند و بسیار مقید به برپایی مراسم سنتی و مذهبی هستند. آنان مراکزی در مومباسا و نایروبی دارند که یکی از مهمترین آنها مدرسه «ال سیفویتول برهانیا» در نایروبی است.
شیعیان بومی
شیعه در شرق آفریقا خصوصا کنیا با ورود شیعیان خوجه ظهور پیدا کرد. شیعیان بومی تا کنون با استفاده از امکانات و حمایت شیعیان خوجه از جمله موسسه بلال مسلم میشن در کنیا توانسته‌اند مدارسی را برای آموزش‌های اسلامی شیعی بنا کنند و فعالیت‌هایی را انجام دهند. مساجد شیعیان خوجه توانسته پاسخگوی نیازهای مذهبی شیعیان بومی باشد.
افزون بر شیعیان بومی، در شهرهای مومباسا، مالیندی و لامو نیز شیعیان عربتبار دارای تشکیلاتی هستند که قویترین آنها جمعیت شباب اهل البیت در "لامو" است که بسیار با انگیزه و فعال عمل می‌کنند و از سوی شیعیان کویتی حمایت می‌شوند.
مراکز مهم
- مسجد جعفری نایروبی، مهمترین مرکز شیعیان خوجه در این شهر نایروبی است. این مسجد محل اجتماع شیعیان هندی و پاکستانی در برنامه‌ها و مناسبت‌های مذهبی است و شماری از ایرانیان مقیم و معدود شیعیان لبنانی و شیعیان بومی نیز در آن شرکت می‌کنند. مدرسه و مهد کودک جعفری از قسمت‌های مهم واقع در جنب مسجد است.
- موسسه بلال مسلم میشن به عنوان مرکز فعالیت‌های تبلیغی شیعیان خوجه برای آفریقاییان از سال‌ها قبل کار خود را در کشورهای افریقایی آغاز کرده و در حال حاضر در برخی از شهرها مانند مومباسا و ناکورو به فعالیت‌های مذهبی و تبلیغی مشغول است. بلال مسلم میشن کنیا مهمترین مرکز بلال مسلم میشن پس از تانزانیا است.
- مدرسه علمیه امیر المؤمنین(ع) در ماتوگا و شهر کواله قرار دارد شماری طلبه مرد و زن در آن مشغول تحصیل هستند. این مدرسه در اجرای مراسم مذهبی و اعیاد، فعال است.
- کمیته مهدی مسلم: شیعیان بومی دارای تشکیلاتی در مرکز و غرب کنیا به نام کمیته مهدی مسلم هستند که مقر آن در منطقه پاکرود در نایروبی است.
- مؤسسه مجلس القائم در شهر ناکورو که شهرهای اطراف در غرب کنیا را تحت پوشش فعالیت‌های خود قرار میدهد.
- حوزه علمیه رسول اکرم(ص): از فعال‌ترین مراکز آموزشی شیعیان است که سرپرست آن یک روحانی لبنانی به نام مرتضی مرتضی عاملی است. این مرکز در منطقه‌ای به نام لانگاتا در حومه نایروبی قرار دارد و دارای ۲۸۰ طلبه است که بیش از ۷۰٪ آنها علوم دینی را همراه با دروس کلاسیک فرا می‌گیرند. این مرکز مسجدی دارد که در روزهای جمعه در آن نماز جمعه به امامت مرتضی مرتضی برگزار می‌شود.
مساجد
شیعیان کنیا نزدیک به ۲۰ مسجد و نمازخانه در کنیا دارند که مهمترین آنها عبارتند از:
- مسجد پاکرود در نایروبی
- مسجد الرسول در نایروبی
- مسجد کویتی‌ها در مومباسا
- ۲ مسجد خوجه‌ها در مومباسا
- مسجد امام علی در لامو
- مسجد شباب در لامو
- مسجد ماونی در مالیندی
- مسجد رواندا در حومه کیسومو
مدارس
بیشتر مدارس شیعیان در کنیا مربوط به خوجه‌های اثناعشری هندی‌تبار است که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آکادمی جعفریکلاب که در نایروبی ساخته شده و در آن از سطح ابتدایی تا دبیرستان و به طور مختلط برای مسیحی و مسلمان آموزش داده می‌شود.
- مدرسه رسول اکرم(ص) که تقریبا در خارج از شهر نایروبی قرار دارد و بیش از ۳۵۰ دانش آموز دارد.
- مدرسه رسول اکرم(ص) در شهر ناکورو که توسط خوجه‌ها و تشکیلات بلال مسلم میشن اداره می‌شود.
- مدرسه رسول اکرم(ص) مخصوص دختران در نایروبی
- مدرسه امیرالمؤمنین(ع) در مومباسا که بیش از ۲۵۰ دانش آموز دارد.
جمعیت شیعیان
| جمعیت کل | جمعیت شیعیان | درصد | تاریخ | منبع |
|---|---|---|---|---|
| ۳۳،۸۰۰،۰۰۰ | ۵۶۰،۰۰۰ | ۱/۶ از جمیعت کشور | ۲۰۰۸م | مجمع جهانی اهل بیت |
| ۳۸،۳۲۹،۰۰۰ | کمتر از ۱۴۰،۰۰۰ | کمتر از ۰/۵ درصد از جمعیت مسلمانان | ۲۰۰۹م | انجمن دین و زندگی اجتماعی «مؤسسه PEW» |
اتحادیه شیعیان کنیا (سیمکو)
در سال های اخیر تلاشهایی برای ارتباط و انسجام و اتحاد بین گروه‌های مختلف شیعه، سمینارهایی در شهر نایروبی برگزار شد که منجر به تأسیس اتحادیه شیعیان کنیا به نام سیمکو گردید. این اتحادیه تأکید زیادی به اتحاد میان خوجه‌ها ، شیعیان بومی و شیعیان عربتبار دارد.
رهبری شیعیان کنیا
شیعیان پیش از انقلاب اسلامی ایران، از افرادی متعددی که مهمترین آن شیخ اسحاق پاکستانی بود، تبعیت می‌کردند اما پس از فوت او حوزه علمیه وی نیز تعطیل شد. (اخیراً اقداماتی از سوی آیت الله وحید خراسانی برای احیای این حوزه صورت گرفته است).
پس از انقلاب اسلامی ایران مرتضی مرتضی عاملی روحانی اهل لبنان و نیز عبدالله ناصر عالم کنیایی، رهبری فکری و عملی شیعیان را بر عهده گرفتهاند؛ اگر چه کویتی ها نیز با ساخت اماکن و مسجد سعی بر انتقال رهبری کویت به شهرهای ساحلی کنیا داشتند.
مطالعه بیشتر
- سنت و فرهنگ در کنیا، حسین حکیمی، چاپ اول ۱۳۸۵.
پانویس
- ↑ دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ص۵۳۸.
- ↑ شکیبا، سرزمین و مردم کنیا، ص۹۶.
- ↑ اطلس شیعه، ص۵۶۰
- ↑ فرهمند، عباس، شیعیان خوجه در کنیا، سایت رایزنی فرهنگی ایران در کنیا
- ↑ عرب احمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ص180
- ↑ اطلس شیعه، ص۵۵۹
- ↑ وضعیت شیعیان کنیا، پورتال مجمع جهانی اهل بیت
- ↑ نشریه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ـ شماره 18
- ↑
منابع
- عرب احمدی، امیربهرام، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، مؤسسه شیعه‌شناسی، قم، ۱۳۸۹ش.
- شکیبا، محمدرضا، سرزمین و مردم کنیا، انتشارات بین المللی الهدی، تهران، ۱۳۷۸ش.
- پاکتچی، احمد، «اسلام در شرق آفریقا و آفریقای مرکزی»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج۸، تهران؛، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش.