بامیان

بامیان، از شهرهای باستانی و تاریخی افغانستان و مرکز ولایت بامیان با اکثریت هزاره و شیعه اثناعشری واقع در هزارستان است. حزب وحدت اسلامی مشهورترین حزب شیعیان افغانستان، در این شهر تشکیل شد. طالبان در دهه ۱۳۷۰ش با حمله به بامیان، به کشتار شیعیان و تخریب مجسمه‌های باستانی بودا دست زد.

تاريخ‌ باميان‌ از سلسله كوشانيان‌ در سده یک میلادی آغاز شده كه‌ بودایی بودند. بامیان سپس در قرن ۱۲قمری جزو قلمرو کشور تازه تشکیل شده افغانستان شد.

جایگاه سیاسی و اجتماعی

حزب وحدت اسلامی افغانستان که از تجمع نیروهای شیعه تشکیل شد، برای اولین بار در بامیان (تابستان ۱۳۶۸ش) تاسیس شد. بعد از سقوط مواضع این حزب در کابل و شهادت دبیرکل آن، عبدالعلی مزاری (۱۳۷۳ش) توسط طالبان؛ تشکیلات این حزب دوباره به بامیان منتقل شد.

بامیان در ۱۳۹۳ش به عنوان پایتخت فرهنگی سازمان همکاری‌‌های کشورهای جنوب آسیا (سارک) برای سال ۲۰۱۵م/۱۳۹۴ش اعلام شد. جشنواره‌ انتخاب بامیان به عنوان پایتخت فرهنگی سارک، در ۱۵ خرداد (جوزا)۱۳۹۴ش در این شهر با حضور مقام‌های ارشد حکومتی، مسئولان سازمان سارک، مسئولان کشورهای ناظر این سازمان و نمایندگان کشورهای عضو این سازمان برگزار شد.

مشخصات انسانی و جغرافیا

بامیان، مرکز ولایت بامیان است. جمعیت شهر بامیان در ۱۳۹۸ش حدود ۱۰۰هزار نفر تخمین زده شده که اغلب آن هزاره و شیعه و اقلیت آن تاجیک و سنی هستند. این شهر در همسایگی شیبر، سَیغان، یَک‌اَولنگ (حصه اول) و بِهسود (ولایت مَیدان) قرار دارد. وسعت شهر بامیان حدود ۳۵ کیلومتر مربع است.

بامیان زمستانی بسیار سرد و برف‌گیر دارد و در بهار و تابستان آب و هوای معتدل دارد.

ارتباط با مسلمانان

پیدایش تشیع در مناطق هزارستان، مربوط به دوران خلافت امام علی(ع) است که مردم غور اسلام را پذیرفتند. و این امام پرچمی برای حاکم غور فرستاد و او را به امارت ابقا نمود.

مراکز مذهبی

• مرقد و زیارت سیدعلی معروف به پوست‌پوش و یخ‌سوز سیدعلی جد عده‌ای از سادات موسوی افغانستان بوده و نسبش به موسی ابوسبحة بن ابراهیم بن مرتضی بن امام موسی(ع) می‌رسد.
• مرقد و زیارت سیدهاشم معروف به دیوبند، نوه سید علی یخ‌سوز.
• مسجد جامع رهبر شهید (عبدالعلی مزاری). در این مسجد، نماز جمعه برگزار می‌شود.
• شورای علمای شیعه ـ مرکز بامیان که زیرمجموعه شورای علمای شیعه افغانستان است.

عالمان و روحانیون

• شیخ غلام‌علی محمدی (۱۳۹۵-۱۳۱۲ش)، مشهور به محمدی بامیانی: متولد بامیان، تحصیل در مشهد (۱۳۳۸-۱۳۳۰ش) و نجف(۱۳۵۲-۱۳۳۸ش)، تدریس در دمشق (۱۳۹۲-۱۳۵۲ش)، دفن در نجف (۱۳۹۵ش)، دارای آثار فقهی و اصولی.

مدارس علمیه

• مجتمع و مدرسه امام صادق (ع)(زیرنظر دفتر آیت‌الله محقق کابلی)
• مدرسه ولایت (زیر نظر آیت‌الله صالحی)
• مدرسه تربیت مدرس (زیرنظر دفتر آیت‌الله سیستانی)
• مدرسه مهدیه (دره فولادی)

روند تاریخی

تاريخ‌ باميان‌ از سلسله كوشانيان‌ در سده یک میلادی آغاز می‌گردد كه‌ بودایی بودند. نام بامیان در فارسی میانه «بامیکان » نوشته شده است. از دوره قبلِ اسلام، امیران باميان‌ عنوان «شیر» داشتند و منسوب به شاهان کوشانی بودند. این امیران در زمان منصور عباسی مسلمان شده و در زمان مهدی، بطور رسمی خلافت را پذیرفتند. با این وجود، تا ۲۵۶ق‌ که اين‌ ناحيه‌ به‌ تصرف‌ يعقوب‌ ليث‌ صفاری درآمد و معابد آن‌ ويران‌ و تاراج‌ شد، آیین بودایی رواج داشت. غزنویان حکومت شیران را از میان برداشتند. غوریان تا ۶۰۹ق بر بامیان حکومت کردند. در ۶۱۸ق‌ اين‌ شهر به‌ تصرف‌ سپاهيان‌ چنگيز درآمد و او به‌ خون‌خواهى‌ نوه‌اش «موتوگن‌»، كه‌ در محاصره باميان‌ كشته‌ شد، شهر را ويران‌، و مردم‌ را قتل‌ عام‌ كرد و آن‌ را «موباليغ‌»، يعنى‌ شهر بد و منحوس‌ ناميد. بعدها بامیان مدت چند قرن بصورت نیمه مستقل تحت حکومت‌های مختلف باقی ماند. بامیان سپس در قرن ۱۲ جزو قلمرو کشور تازه تشکیل شده افغانستان درآمد. بامیان صحنه نخستین جنگ میان انگلیس و افغانستان (۱۲۵۶ش/۱۸۴۰م) بود.

مناطق باستانی و تاریخی

شهر غلغله، شهر ضحاک، شهر شاهی، بالاحصار، چهل‌برج و پیکره‌های بودا.

ولایت بامیان

ولایت بامیان با ولایت‌های دایکندی، غور، سرپل، سمنگان، بغلان، پروان، میدان و غزنی همسایه است. بامیان، یَک‌اَولنگ حصه اول، یک‌اولنگ حصه دوم، پنجاب (پنج‌آب)، وَرَس، سَیغان، کهمرد و شیبَر شهرهای این ولایت است. مساحت ولایت بامیان، نزدیک به ۱۸ هزار کیلومتر مربع است. بامیان در سال ١٣٠٠ش زیر نظر ولایت کابل و در ١٣٣٨ش جزیی از حکومت اعلاى پروان قرار گرفت. در ١٣٤٣ش بامیان به ولایت مستقل درجه سه و در ۱۳۹۳ش به ولایت درجه دو تبدیل شد.

پانویس‌

منابع

• آلچین، بارتولد؛ قرچانلو، حسین، مدخل «بامیان»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش.
• انصاری، ناصرالدین، «درگذشتگان»، نشریه آینه پژوهش، ش۱۶۳، فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ش.
• کرم همدانی، علی، مدخل «بامیان»، در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۱ش.
• کهزاد، احمدعلی، «رهنمای بامیان»، کابل، انجمن تاریخ افغانستان، ۱۳۳۴ش.
• موسیو گودار و خانم گودار، «آثار عتیقه بامیان»، ترجمه:احمد علی‌خان، قم، اسماعیلیان، ۱۳۷۲ش.
• «زیارت‌گاه‌های بامیان؛ از ارزش های دینی تا جاذبه های گردشگری»، صدای افغان.
• ویدئوی «ناگفته های شهر ۴:میرسیدعلی یخسوز»، تلویزیون بامیان.
• ««میرهاشم»؛ زیارتگاه و مأمن مردم افغانستان در بامیان»، خبرگزاری فارس.
• «گزارش تصویری:مراسم عاشورای حسینی در مسجد رهبر شهید مرکز بامیان و حوزه علمیه بزرگ کالو»، خبرگزاری شفقنا.
• «جشنواره موسیقى دمبوره حرام و نباید برگزار شود»، خبرگزاری شفقنا.
• «برگزاری دوره‌های آموزش قرآن در ولایت بامیان افغانستان»، خبرگزاری شفقنا.
• «مجتمع علمی فرهنگی امام صادق(ع) در مرکز بامیان»، وبلاگ بساتین.
• «سفر ریاست نمایندگی جامعۀ المصطفی در افغانستان به بامیان»، سایت نمایندگی جامعه المصطفی در کابل.
• «سفرحجت الاسلام والمسلمین شهرستانی به ولایت بامیان؛دیدار با طلاب و روحانیون و بازدید از مدرسه “تربیت مدرس”»، خبرگزاری شفقنا.
• «سفر ریاست نمایندگی جامعۀ المصطفی در افغانستان به بامیان»، خبرگزاری شفقنا.
• «گزارشی از مراسم عزاداری مناطق مرکزی در دهه عاشورا»، سایت بینات.
• «واحدهای اداری بامیان»، خبرگزاری پژواک.
• «بامیان ولایت درجه دوم شد»، خبرگزاری صدای افغان.

پیوند به بیرون