هزارستان

هَزارِسْتان یا هزاره‌جات منطقه کوهستانی در مرکز افغانستان است که بیشتر ساکنان آن شیعه‌مذهب و از قوم هزاره هستند. این منطقه تا اواسط دوران اسلامی، غور یا غَرجستان خوانده می‌شده و جزیی از خراسان بزرگ بوده است. دایکندی، بامیان و قسمت بزرگ ولایات غزنی، غور، پروان، ارزگان، بغلان، سمنگان، بلخ و سرپل در این منطقه قرار دارند.

ویژگی‌های انسانی

نام هزارستان یا هزاره‌جات، از نام قوم هزاره گرفته شده که از قدیم در این مناطق زندگی می‌کنند. گروه‌هایی از اقوام دیگر مانند تاجیک و بلوچ نیز ساکن این مناطق هستند. بیشتر مردم هزاره از مذهب شیعه امامیه پیروی می کنند و اقلیت‌های سنی و اسماعیلیه نیز دارند. زبان رایج هزارستان، فارسی با گویش هزارگی است.

جغرافیا

هنری والتر بلیو، افسر و مستشرق بریتانیایی که در نیمه دوم قرن ۱۹ میلادی در افغانستان خدمت می‌کرد، گستردگی هزاره جات را از مرزهای کابل و غزنی تا هرات و از نزدیکی‌های قندهار تا بلخ نوشته است. براساس تقسیمات کشوری کنونی افغانستان، هزارستان از ولایات مرکزی بامیان و دایکندی و بیشتر مناطق استان‌های مَیدان وردک، غزنی، سر پُل، سَمَنگان، غور و پَروان و نیمه جنوبی بلخ تشکیل شده است.

پس از تصرف زمین‌های کشاورزی، مراتع و خانه‌های هزاره‌ها از سوی عبدالرحمن، و در نتیجه مهاجرت بسیاری از هزاره‌ها، بسیاری از مناطق از مردم هزاره خالی شد. برای نمونه، در منطقه دره میدان تا اوایل قرن نوزدهم، هم هزاره‌ها و هم تاجیک‌ها زندگی می‌کردند، اما در اواخر قرن نوزدهم، این منطقه از هزاره‌ها خالی شد و پشتون‌ها جایگزین آنها شدند.

پیشینه تاریخی

هزارستان فعلی، تا اواسط دوران اسلامی، و تا پیش از ظهور چنگیز، غور یا غرجستان خوانده می‌شد. غور کنونی، یکی از ولایات افغانستان است که در محدوده هزارستان واقع شده است.

هزارستان تا زمان عبدالرحمن یک منطقه نیمه‌مستقل بود و مردم در انجام مراسم دینی خود آزاد بودند. پس از شروع سلطنت عبدالرحمن در کابل در ۱۲۵۹ش، هزاره‌ها به دلیل سیاست‌های قومی و مذهبی او مورد تاخت و تاز قرار گرفتند و بنابر برخی منابع تاریخی، بیش از ۶۰ درصد جمعیت هزاره، کشته شدند و یا از هزارستان به کشورهای همسایه و مناطق دیگر افغانستان گریختند.

آب و هوا

آب و هوای هزارستان نسبت به دیگر مناطق افغانستان سرد است. سردی هوا در هزاه‌جات ۶ ماه طول می‌کشد و بارش برف در برخی از ماه‌ها به حدی است که در گذشته، راه عبور و مرور را چندین ماه قطع می‌‌کرده است. برف در دایکندی ۵ ماه و در دیگر مناطق هزارستان ۴ ماه روی زمین باقی می‌ماند.

پانویس‌

منابع

• تیمور خان‌اف، ل، «تاریخ ملی هزاره»، ترجمه:عزیز طغیان، قم، رحیمی، ۱۳۷۲ش.
• پولادی، حسن، «هزاره‌ها»، ترجمه: علی عالمی کرمانی، تهران، نشر عرفان، ۱۳۸۷ش.
• ناصری، عبدالمجید، «طریقه تشیع و قله‌های تعصب در افغانستان»، نشریه معرفت، ش۱۲، بهار ۱۳۷۴ش.