ایتالیا

ایتالیا کشوری در جنوب اروپا که به جهت وجود واتیکان و حضور پاپ در این کشور از اهمیت فراوانی برخوردار است. اسلام سابقه چندانی در این کشور ندارد؛ ولی طی سال‌های اخیر از نظر تعداد به صورت وسیعی رشد یافته و هم اکنون با جمعیتی در حدود نهصدهزار نفر به دومین دین در ایتالیا تبدیل شده است. شیعیان در مقایسه با سایر مسلمانان در اقلیت هستند و غالب شیعیان ایتالیا، اصلیت ایرانی یا لبنانی دارند. مراکزی از شیعیان نیز در شهرهای تریسته، ناپل و رم وجود دارد که به ترویج فرهنگ اسلامی و اهل بیتی(ع) می‌پردازند.

وضعیت جغرافیایی و سیاسی

ایتالیا کشوری در جنوب اروپا و پایتخت آن شهر رم است. این کشور از شبه‌جزیره ایتالیا و دو جزیره سیسیل و ساردِنی در دریای مدیترانه تشکیل شده‌است. امروزه ایتالیا کشوری توسعه‌یافته است و جزو گروه هشت به‌شمار می‌آید.

واحد پول این کشور یورو و زبان رسمی آن ایتالیایی است. جمعیت ایتالیا حدود ۶۰ میلیون نفر است و ۹۱.۶ درصد مردم آن مسیحی هستند.

ایتالیا پنجمین کشور پرجمعیت اروپا و بیست و سومین کشور پرجمعیت دنیا است. ایتالیا آب‌وهوای معتدل فصلی دارد و آب‌وهوای مناطق ساحلی آن با شرایط هوایی کوهستان‌های داخلی تفاوت زیادی دارد.

دو کشور مستقل بسیار کوچک به نام‌های واتیکان و سان مارینو در درون خاک ایتالیا قرار دارند و یک تکه از خاک ایتالیا نیز بیرون از خاک اصلی این کشور و در سوئیس قرار دارد که کامپیونه دیتالیا نامیده می‌شود.

رم، پایتخت ایتالیا، به عنوان پایتخت امپراتوری روم و اقامتگاه پاپ، برای سده‌های پیاپی از مراکز سیاسی و مذهبی تمدن غرب بود.

پس از فروپاشی امپراتوری روم، منطقه ایتالیا به مناطق و شهرهای خودگردان بسیاری تقسیم شده‌بود (ازجمله جمهوری ونیز و دولت کلیسا) ولی واحدهای مختلف سیاسی در منطقه ایتالیا در سال ۱۸۶۱ میلادی متحد شده و کشور کنونی ایتالیا را به‌وجود آوردند.

ادیان

از نظر دین در ایتالیا، حاکمیت و اکثریت با مسیحیت کاتولیک است، ولی پروتستانها، یهودی‌ها و مسلمانان (که اکثراً مهاجر هستند) نیز در این کشور زندگی می‌کنند. ۹۱.۶٪ جمعیت ایتالیا مسیحی و بیشتر کاتولیک هستند که یک سوم آنها (۳۶.۸٪) عضو فعال هستند. امروزه ۸۲۵۰۰۰ نفر مسلمان در ایتالیا زندگی می‌کنند که (۱.۴٪) جمعیت ایتالیا را تشکیل می‌دهند که از بین آنها فقط۵۰۰۰۰ نفر ملیت ایتالیایی دارند.

اسلام در ایتالیا

جامعه مسلمان در ایتالیا به لحاظ زمانی سابقه چندانی ندارد، ولی طی سال‌های اخیر از نظر تعداد به صورت وسیعی رشد یافته، به طوری که هم اکنون به دومین دین در ایتالیا تبدیل شده است. بر اساس برخی از آمارهای که بیشتر مربوط به اقامت خارجی‌ها در ایتالیا می‌شود، حدس این است که جمعا حدود نهصد هزار مسلمان در ایتالیا زندگی می‌کنند.

شیعیان ایتالیا

شیعیان در مقایسه با سایر مسلمانان در اقلیت هستند و در گسترش و سازماندهی شیوه‌های زندگی‌شان گام‌های بزرگی برداشته‌اند. اکنون برخی از شهرهای کوچک ایتالیا مسجد یا دست کم اتاق هایی، وجود دارد که شاهد برگزاری نمازهای روزانه شیعیان می‌باشد.

غالب شیعیان ایتالیا، اصلیت ایرانی یا لبنانی دارند، اما آنچه حائز اهمیت است، تعداد روزافزون کسانی است که به آیین شیعه روی می‌آورند. برخی از آنان کسانی هستند که از طریق ازدواج با شیعیان شیعه می‌شوند. این مسأله خصوصا در مورد زنان ایتالیایی که با مسلمانان خارجی ازدواج می‌کنند، به چشم می‌خورد. با این حال مردان جوان فراوانی هم هستند که شیعه می‌شوند. تعداد زیادی ایرانی در ایتالیا زندگی می‌کنند که گرچه شناسنامه‌ای شیعه هستند، اما جمعی که بیشتر برای فرار از شرایط پس از انقلاب به ایتالیا آمده‌اند، چندان وفادار به مسائل مذهبی نیستند. با این حال، ایرانی‌ها که درصد قابل توجهی از شیعیان موجود در ایتالیا را تشکیل می‌دهند، حداقل تلاش می‌کنند در مراسم محرم، به ویژه روز تاسوعا و عاشورا شرکت کنند. همچنین درصد قابل توجهی از آنان در مراسم احیاء ماه رمضان نیز شرکت می‌کنند.

تشکل‌های شیعی

اولین تشکل‌های شیعی در شهرهای تریسته (Trieste)، رم (Rome) و ناپل (Naples) پدید آمد. گروهی از ایتالیایی‌های تازه کیش، مرکز فرهنگی سلمان فارسی را با هدف ترویج مطالعات پیرامون آیین شیعه در سال ۱۹۹۲ میلادی در شهر تریسته گشودند.

همچنین در اوایل دهه نود بود که مرکز شیعه ناپل (با نام اهل البیت ع) تأسیس شد و به سرعت تبدیل به مهم‌ترین مرکز شیعه‌شناسی در ایتالیا گردید. جایگاهی که پیش از آن در اختیار مرکز اسلام شناسی اروپا بود. مرکزی که گروهی متشکل از افرادی که سفارت ایران در واتیکان را در دست داشتند، آن را تشکیل دادند تا مرجعی برای مسائل مربوط به شیعه باشد.

در دهه ۸۰ میلادی مرکز مستقر در رم، اقدام به نشر آثاری تخصصی، از رساله‌های دکتری گرفته تا مقالات اقتصادی و همچنین نشریه اختصاصی با نام اسلام ناب (The pure Islam) کرد. در دهه ۱۹۹۱ میلادی گروهی از تازه‌کیشان ایتالیایی مستقر در ناپل، به مسؤولیت یکی از فعال‌ترین تازه مسلمان شدگان ایتالیایی، عمار لوئیجی دی مارتینو (Ammar Lueigi De martino) این نشریه را در دست گرفتند.

اولین شماره نشریه اسلام ناب در ناپل در ماه رمضان منتشر شد؛ در حالی که فقط شامل دو برگ تایپی بود. اما هفت سال بعد تبدیل به نشریه‌ای شد که معمولا سالی چهار مرتبه چاپ می‌شد. مهم‌تر اینکه تبدیل به بولتن رسمی مؤسسه اسلامی اهل البیت(ع) شد؛ تنها مؤسسه‌ای که به عنوان یک مؤسسه بین المللی مطالعات شیعه شناسی، شعبه‌ای در ناپل داشت.

مراکز مهم شیعی

با وجود اینکه به نظر می‌رسد هماهنگی خاصی میان شیعیان در ایتالیا وجود ندارد، اما قوی‌ترین و بهترین انجمن سازماندهی شده مؤسسه اهل البیت در ناپل است که ارتباطات نزدیکی با انجمن‌های بین المللی شیعه، خصوصا با انجمن‌های واقع در انگلیس دارد. این مؤسسه برای استوار کردن ارتباطات بین المللی خود، برای حدود ده سال کمپ‌های تابستانی دوره‌ای را در پاتوقی در کوه‌های توسکو امیلیان tosco emilian (بین bologna و reggio emilia) برگزار می‌کرد.

هدف از تشکیل این ملاقات‌ها "قویتر کردن ارتباطات برادری بین اعضای جوامع مختلف اروپایی" عنوان شده است. بنابراین شیعیانی که از اقصی نقاط ایتالیا و کشورهای اروپای شمالی به آنجا می‌آمدند، در حالی که از تماشای چشم اندازهای زیبای شمال ایتالیا لذت می‌بردند، فرصت ملاقات با یکدیگر را برای مطالعات دقیق در زمینه اسلام، تحت نظارت گروهی از علما به دست می‌آوردند. تدارکات این ملاقات‌ها به عهده خود شرکت کنندگان و بسیار کم خرج بود. این مسئله به همه «برادران و خواهران» فرصت شرکت در مراسمی را می‌داد که می‌توانستند در محیطی آرام و در کنار یکدیگر به رشد و تعالی معنوی خود بپردازند. به طور مثال موضوع گمپینگ سال ۲۰۰۲، مساله «عرفان، مسیر معنوی اسلام» بود که سخنران اصلی آن حجت الاسلام عباس شاملی از کارکنان مرکز پزوهشی امام خمینی در قم بود.

در تابستان ۲۰۰۴ این جمعیت شیعه به رهبری آیت الله واعظی، سرپرست مرکز اسلامی در استکهلم و نماینده آیت الله خامنه‌ای در اروپا در آن زمان، به بررسی موضوع «زندگی و رفتار مسلمانان در اروپا تحت آموزه‌های اسلام» پرداختند. آخرین کمپ نیز در جولای ۲۰۰۶ در جنوب ایتالیا (نزدیک آولینو avellino) با هدایت حجت الاسلام سید مکی برگزار شد. سایت این مرکز (www.shi'a-islam.org) شامل چند صفحه دائمی در مورد آموزه‌های اسلام و خصوصا شیعه و علل برتری این گرایش در میان گرایشهای اسلامی، نگاهی اجمالی به حضور شیعه در جهان معاصر و تاریخی از زندگی چهارده معصوم و اطلاعات دیگری درباره اسلام در مسائل مختلف است.

شیعیان لبنانی هم در ایتالیا فعال هستند. مرکز فرهنگی الف در شهر ونیز با ریاست وائل فرحات که در اصل از شیعیان لبنانی است، از دیگر مراکز شیعه در ایتالیا است.

به هر روی، شیعیان ایتالیایی مانند نقاط دیگر اروپا یک دسته مهاجران و دسته دیگر بومی‌ها هستند. بخشی از اینان مردان و زنان ایتالیایی هستند که به خاطر ازدواج با یک ایرانی ملزم به تغییر دین بوده‌اند.

فعالترین و تشکیلاتی‌ترین آنها، جامعه‌ای است که تقریبا توسط ایتالیایی‌های تازه کیش به ریاست لوئیجی دی مارتینو عمار – که پیشتر در مورد او صحبت شد – در شهر ناپل شکل گرفته است. گروه شیعیان ناپل در کنار ارتباط تنگاتنگی که با دیگر مراکز شیعیان در غرب و شرق جهان دارند، در تلاش برای تشکیل جامعه شیعی‌ای خودمختار و بومی هستند، به گونه‌ای که بتوانند حتی یک حجت الاسلام ایتالیایی زبان داشته باشند. این مرجع جدید شیعی قابلیت جابجایی با عالمان شیعی ایرانی و لبنانی‌ای که هر ساله برای برگزاری مراسم عاشورا و سالگرد فاطمه(س) دعوت می‌شوند را خواهد داشت و می‌تواند نقطه اتکا و ملجأی امور شیعیان ایتالیا به شمار آید.

از هسته اصلی شیعیان تازه کیش در ناپل و رم که بگذریم، تعداد کمی از تازه کیشان در دیگر نقاط ایتالیا هستند که برای شرکت در کمپ‌های تابستانی یا مراسم‌های خاص مثل عاشورا که در شمال ایتالیا برگزار می‌شود، عازم این مناطق می‌شوند. تعداد اندکی از آنها در کنار محل‌هایی که برای کمپ‌های تابستانی استفاده می‌شود زندگی می‌کنند. برای مثال، عاشورا از جمله مراسمی است که معمولا در استراحتگاهی تابستانی در کنار دریای ادریاتیک adriatic به نام ریمینی rimini، برگزار می‌شود.

اشخاص مهم

عمار لوئیجی

یکی از اشخاص معروف در ایتالیا که به شیعه گرویده، عمار لوئیجی دی مارتینی است. وی در نوامبر ۱۹۹۸ میلادی در مراسم جشن ولادت حضرت فاطمه(س) در شهر میلان، دلایل گرویدنش به دین اسلام و آیین شیعه را چنین بیان می‌کند:

«من مسیحی پروتستان معتقدی بودم که عادت به موعظه کردن داشتم. در مقطعی خاص، این مسیر را ترک کردم و شروع به مطالعه آثار بورکات ابولا (Burckardt Ebola) و گنون کردم. این مطالعات مرا وارد دنیای سیاست کرد، به گونه‌ای که به یکی از گروه‌های راست‌گرا که نماینده‌ای در پارلمان داشت، احساس نزدیکی کردم. من و دوستانم گهگاهی به آلپ می‌رفتیم و هر شب در کنار آتشی جمع می‌شدیم و در مورد زشتی‌ها و بدی‌های جامعه صحبت می‌کردیم، ولی زمانی که به شهر برمی‌گشتیم خودمان رفتارهایی شبیه همان مردم و شاید بدتر از آنان را از خود بروز می‌دادیم. ناگهان فهمیدم تمام مؤلفان نوشته‌های مورد علاقه من به دین اسلام گرویده‌اند. آن موقع مصادف با زمان شکل‌گیری انقلاب اسلامی در ایران بود و از آنجایی که این انقلاب به جای مارکسیسم و ارزش‌های امپریالیستی، با نام خدا و با نام معنویات شکل گرفته بود، به آن علاقه‌مند شدم. من از طریق مرکز فرهنگی کوچکی که در ناپل راه‌اندازی کردم، کم کم شروع به تماس با مسلمانان کردم... در سال ۱۹۸۳ میلادی من کتاب هانری کربین با نام امام غائب را خواندم و در همین زمان با چند دانشجوی ایرانی آشنا شدم. این کتاب پرده‌هایی را که جلوی چشمان من کشیده شده بود، پاره کرد و من آیین شیعه را در آغوش کشیدم. سال‌ها بعد، زمانی که به همراه همسرم و پسرم – هر دوی آنان مسلمان شده‌اند – در الجزایر بودیم، تصمیم گرفتیم تا اثری جاودانه خلق کنیم. اقدام آن بود تا نشریه اسلام ناب را رشد دهیم. هم اکنون در کنار رشد و گسترش جامعه مسلمانان در ایتالیا، افراد زیادی هستند که با ما در تماسند.»

ادواردو آنیلی

ادواردو آنیلی فرزند سناتور جیانی آنیلی ثروتمند ایتالیایی و مالک کارخانجات اتومبیل سازی فیات، فراری، مازراتی، آلفا رومئو، لانچیا، آبارت، اویکو به همراه چندین کارخانه تولید قطعات صنعتی، چند بانک خصوصی، شرکتهای طراحی مد و لباس، روزنامه‌های پرتیراژ لاستامپا و کوریره دلاسرا، باشگاه اتومبیل‌رانی فراری و باشگاه فوتبال یوونتوس بود.

ادواردو شرح مسلمان شدنش را چنین می‌گوید:

«در نیویورک که بودم یک روز در کتابخانه قدم می‌زدم و کتاب‌ها را نگاه می‌کردم چشمم افتاد به قرآن. کنجکاو شدم که ببینم در قرآن چه چیزی آمده‌است. آنرا برداشتم و شروع کردم به ورق زدن و آیاتش را به انگلیسی خواندم، احساس کردم که این کلمات، کلمات نورانی است و نمی‌تواند گفته بشر باشد. خیلی تحت تأثیر قرار گرفتم، آن را امانت گرفتم و بیشتر مطالعه کردم و احساس کردم که آن را می‌فهمم و قبول دارم.»

بعد از این قضیه به یک مرکز اسلامی در نیویورک مراجعه می‌کند و درخواستش مبنی بر این‌که می‌خواهد مسلمان شود را مطرح می‌کند. آن‌ها هم نام «هشام عزیز» را برای وی انتخاب می‌کنند. پس از سفر فخرالدین حجازی در سال ۱۳۵۹ش پس از اعلام رسمی دین تشیع، ادواردو توسط دوستان ایرانیش، مهدی نام گرفت. او چند بار به ایران سفر کرد و با امام خمینی و سید علی خامنه‌ای دیدار کرد و به زیارت امام رضا(ع)، امام هشتم شیعیان رفت. ادواردو تنها وارث ثروت فراوان پدر بود و می‌توانست سبب پیشرفت بسیار تشیع در ایتالیا شود. این مسئله برای خانواده واطرافیان او که همگی از یهودیان سرشناس ایتالیا بودنند بسیار سخت بود و سرانجام در سال ۲۰۰۰م با اعلام خودکشی او، جسد ادواردو در زیر پل «ژنرال فرانکو رومانو» پیدا شد. حکومت ایران هیچ‌گاه احتمال خودکشی ادوارد را نپذیرفت و این مرگ نابهنگام را توطئه صهیونیسم برای ترور ادوارد قلمداد می‌کرد.

عباس دی پالما

دکتر عباس دی پالما مدیر مؤسسه امام مهدی(عج) در ایتالیا، متولد سال ۱۹۸۲ میلادی در شهر "فلورانس" ایتالیا است. به گفته وی، فلورانس شهر کوچکی است و مسلمانان اندکی در این شهر زندگی می‌کنند. وی در یک خانواده کاتولیک متولد شده است و از ابتدای نوجوانی در پی یافتن حقیقت وجود خویش به همراه دوستان خود به طبیعت سفر میکرده و به دنبال فلسفه حیات می‌گشته است.

وی می‌گوید: من حقیقت وجود خویش یعنی فطرت را در دین اسلام پیدا کردم. زیرا دین حقیقی دینی است که از این ویژگی انسان صحبت به میان آورده است. دی پالما در خصوص چگونگی گرویدن خود به دین مبین اسلام گفت: من در پی جستجوی حقیقت حیات، در ابتدا شروع به تحقیق در مورد ادیان مختلف نمودم. من تحقیقات خود را ابتدا از دین مسیحیت، سپس ادیان هندوئیسم، بودیسم، تائوئیسم شروع کردم و در آخر به دین اسلام رسیدم.

فرحات

وايل فرحات که بیش از ۲۰ سال به همراه همسر ایتالیایی خود در این کشور زندگی کرده، به عنوان یک مهندس از جمله کسانی است که تلاش‌های زیادی برای راه‌اندازی پروژه‌ای برای ساخت یک مسجد در ونیز انجام داد؛ پروژوه بلند پروازنه‌ای شامل ساخت مسجدی که در کنار آن مراکز فرهنگی و اجتماعی‌ای مستقر باشد. وی برای دست یابی به این هدف سه کنفراس در شهر ونیز برگزار کرد که در آن عالمان ایتالیایی اسلام شناس، نمایندگان رسمی مراکز محلی (از جمله کشیش کلیسای کاتولیک) و سفیران بسیاری از کشورهای اسلامی در ایتالیا، در آن حضور یافتند. هرچند که او به عنوان مؤسس این مسجد، فردی شیعه است اما هدف این است که مسجد و فعالیت‌هایی که در آن انجام می‌شود پایگاهی چند منظوره به عنوانی مرجعی برای شیعیان، سنیان و اعضای گروه‌های مختلف شامل برادران صوفی آنها باشد. فرحات می‌گوید: من اعتقادی به جدایی میان شیعه و سنی ندارم و دلیل آن ارتباط تنگانگی است که در دیدگاههای دینی بین این دو وجود دارد. درٍ انجمن من [الف] به روی همه مسلمانان باز است. فرحات در واقع مسئول مؤسسه فرهنگی دیگری نیز می‌باشد که رشته‌های زیادی از کامپیوتر گرفته تا زبان عربی و انگلیسی در آن ارائه می‌شود و شرکت در آنها برای عموم آزاد است.

پانویس

منابع

• منبع اصلی:

پیوند به بیرون