آلمان
|
| |||||
| اطلاعات عمومی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| جمعیت کل | ۸۰.۷۱۶۰۰۰ نفر | ||||
| مساحت | ۳۵۷.۱۶۸ کیلومتر | ||||
| حکومت | جمهوری پارلمانی | ||||
| پایتخت | برلین | ||||
| ادیان(درصد) | مسیحیت (۶۷ درصد)، اسلام (۵ درصد) | ||||
| مراکز شیعی | |||||
| مؤسسات فرهنگی | آکادمی علمی اسلامی | ||||
| مؤسسات اجتماعی | مرکز اسلامی هامبورگ | ||||
آلمان کشوری است در غرب اروپا که اسلام توسط اسیران جنگی عثمانی و همچنین مهاجران ترکیه و ایران به این کشور وارد شد. حدود چهل هزار نفر شیعه امامیه در این کشور زندگی می‌کنند. مرکز اسلامی هامبورگ و آکادمی علمی - اسلامی از مهم‌ترین مراکز تشیع در کشور آلمان هستند.
جغرافیا و مساحت
آلمان کشوری در غرب اروپا است که از شمال با دریای شمال، دانمارک و دریای بالتیک؛ از شرق با لهستان و جمهوری چک؛ از جنوب با اتریش و سوییس و از غرب با فرانسه، بلژیک، لوکزامبورگ و هلند هم‌مرز است.
مساحت این کشور ۳۵۷٫۱۶۸ کیلومتر مربع و جمعیت آن حدود ۸۱ میلیون نفر است.
اسلام در آلمان
حضور اولیه مسلمانان در کشورهای آلمانی‌زبان، در ارتباط با زندانیان جنگی عثمانی بعد از تصرف بالکان توسط امپراطوری متجلی شد. این جمعیت تا دهه ۶۰ قرن بیستم میلادی، به عنوان عامل جمعیتی مهمی تلقی نمی‌شد.
در سال ۱۹۵۸ میلادی پناهندگانی از شوروی و یوگسلاوی دست به تشکیل اداره مذهبی آوارگان مسلمان در جمهوری فدرال آلمان و برلین زدند و روز به روز بر جمعیت آنان اضافه شد. مسلمانان پس از پروتستان‌ها و کاتولیک‌ها، سومین گروه مذهبی آلمان را تشکیل می‌دهند. پس از مسلمانان، بودائیان و یهودیان، به ترتیب چهارمین و پنجمین گروه و جمعیت مذهبی این کشور را تشکیل می‌دهند.
جمعیت مسلمانان
جمعیت مسلمانان در آلمان از بیشترین سرعت رشد بین ادیان برخوردار است، به گونه‌ای که در حال حاضر، حدود ۴۰ درصد مسلمانان ساکن آلمان، زیر ۱۸ سال سن دارند. این رشد سریع، صرفا به معنای افزایش تعداد مسلمانان نیست، بلکه مبین افزایش آن بخش از جمعیت است که از فرهنگ اسلامی تأثیرپذیر بوده‌اند.
بنابر آمار منتشر شده در بولتن «دفتر اداره مطبوعات و اطلاعات دولت» این کشور، بیش از ۹۵ درصد مسلمانان آلمان، خارجیان هستند که از این تعداد، ۷۶ درصد ترک بوده و ایرانیان در رده دوم و مسلمانان بومی آلمان با ۴درصد، سومین گروه مسلمانان هستند. پس از ایرانیان، اتباع مراکش با ۳درصد، لبنان با ۲درصد، تونس و پاکستان با ۱درصد از کل جمعیت، مسلمانان مقیم آلمان را تشکیل می‌دهند.
طبق برآوردی در سال ۱۹۹۵ میلادی از میان حدود ۲میلیون و ۵۰۰ هزار نفر مسلمان ساکن آلمان، ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار نفر اهل سنت، ۱۵۰ هزار نفر علوی، ۴۰ هزار نفر شیعه اثناعشری، ۱۰ هزار نفر فرقه احمدیه و تعداد کمی اسماعیلی مذهب در این کشور وجود دارند.
بنابر آخرین نتایج پژوهشی در سال ۲۰۰۹، حدود ۴/۵ میلیون مسلمان در این کشور زندگی می‌کنند که حدود دوسوم از این تعداد، اهل سنت می‌باشند.
تشیع در آلمان
بزرگترین جمعیت مسلمان آلمان، مهاجرانی از ترکیه هستند. در میان این مهاجران، شماری شیعه و علوی وجود دارد که نخستین مراکز شیعی را در آلمان برپا کردند. شماری از ترک‌های اهل سنت نیز به مرور به تشیع گرویده و در شهرهای مونیخ، برلین، هامبورگ، بوخوم و فرانکفورت زندگی کرده و بر شمار شیعیان ترک افزوده‌اند.
در بوخوم، فرانکفورت و مونیخ، شخصی به نام «اوج» مراکزی را در جهت جذب برادران ترک تبار مقیم آلمان به مکتب اهل بیت(ع) پایه گذاری کرده و تاکنون توانسته بیش از ۴ هزار خانواده ترکیه‌ای را شیعه کند و به ویژه تأثیر زیادی از نظر اخلاقی و رفتاری بر روی جوانان داشته است. وی که به دلایل سیاسی از ترکیه تبعید شده بود، در آلمان و به دلیل رفت و آمد در مسجد هامبورگ با افکار امام خمینی آشنا و شیعه شده است. ایشان، دامنه فعالیت خود را گسترش داده و در کشورهای هلند، بلژیک و فرانسه به مرکزیت آلمان، تلاش‌های خود را دنبال می‌کند. ایشان برخی از جوانان با استعداد را جهت تحصیلات و طی کردن دوره‌های معارف اسلامی به ایران فرستاده که هم اکنون بعضی از این جوانان در دانشگاه بین المللی قزوین در رشته‌های مختلف علمی مشغول تحصیل هستند.
افزون بر اینان، شماری از ایرانیان و مهاجران عراقی و لبنانی و افغانی و هندی نیز هستند که آنان نیز به تدریج فعالیت‌های مذهبی خویش را سامان داده‌اند.
در برلین گروهی از برادران دوستدار اهل بیتِ ترکیه‌ای، اتحادیه مسلمانان ترک تبار اروپا را تشکیل دادند که این اتحادیه از مؤسسات و مراکز فعالی است که در میان دوستداران اهل بیت(ع) در کشورهای آلمان، هلند، بلژیک، اتریش و فرانسه تشکیل شده است و هر سه ماه یک بار جلساتی در خصوص چگونگی تبلیغ مکتب اهل بیت(ع) و بررسی مشکلات مسلمانان برگزار می‌کنند.
بنابرآماری که دویچه وله در سال ۲۰۰۹ ارائه داده است از حدود ۴/۵ میلیون مسلمان که در این کشور زندگی می‌کنند که حدود دوسوم از اهل سنت می‌باشند. (البته برخی جمعیت شیعیان در آلمان را نیم میلیون نفر عنوان کرده‌اند) به نظر می‌رسد علویان را باید از این آمار استثنا کرد. منهای گروهی از علویان که به تشیع امامی گرویده‌اند، شیعیان این کشور بیش از ششصدهزار نفر هستند و مهم‌ترین تشکل آنان، فدراسیون علوی‌های متحد است که در سال ۱۹۹۱ میلادی از اجتماع ۹ تشکل علوی بکتاشی تأسیس شده و مرکز آنان شهر کلن است. در تقسیم بندی‌های کلی، علوی‌ها را جزو شیعه به شمار می‌آورند. گرچه تفاوت‌های عمده‌ای با شیعیان دارند، اما هرچه هست با اهل سنت کمتر ارتباط دارند. برخی از علوی‌ها با مسجد و اهل بیت ارتباط بیشتری دارند. علویان تعداد کمی مسجد و شمار بیشتری جمع‌خانه دارند. علوی‌ها نشریه‌ای با نام صدای علویان (Alevikrin) دارند که از سال ۱۹۹۳ میلادی منتشر می‌شود. یکی از روحانیون شیعه در برلین، صلاح الدین یلماز است که در این شهر نماز جمعه اقامه کرده و به دلیل تنوع حاضرین خطبه‌های نماز را به سه زبان ترکی، عربی و فارسی اقامه می‌کند.
برگزاری مراسم سوگواری امام حسین(ع) با شکوه تمام توسط شیعیان آلمان تشکیل شده و آنان از هر فرصتی برای ایجاد اجتماعات بهره می‌برند. از جمله شیعیان سه کشور آلمان، بلژیک و هلند در یکی از مناطق مرزی آلمان که نزدیک به سه کشور است، جمع شده، مرکزی را اجاره کرده و شب و روز عاشورا مراسم عزاداری بزرگی برپا می‌کنند. شیعیان این سه کشور سعی می‌کنند، با خانواده هایشان در این مراسم حاضر شوند و برنامه‌های متمرکزی داشته باشند.
در آلمان ده‌ها مرکز شیعی وجود دارد که در طول سه دهه گذشته تأسیس و فعال شده است. همین طور شخصیت‌های شیعی زیادی در سارسر این کشور به ویژه شهر برلین وجود دارد که غالب شیعیان نیز در این شهر زندگی می‌کنند. مرکز اسلامی هامبورگ، مرکز اسلامی مونیخ، سازمان راه اسلامی در برمن، مرکز اسلامی المصطفی(ص)، مرکز اسلامی افغانستان در هامبورگ با بیش از سه هزار افغانی شیعه، مرکز اهل البیت در شهر دیسبورگ و تعداد زیادی مرکز دیگر، از مؤسساتی هستند که در سطوح مختلف فعالیت دارند.
گروندگان به تشیع
تشیع در میان آلمانی‌ها نیز نفوذ داشته و چند نفر از آنان در تبلیغات مذهبی سهیم هستند.
دکتر کروگر طارق رزلوودر، طی سفر به تعدادی از کشورهای دنیا به مطالعه درباره مذهب‌ها و مکتب‌ها پرداخت و پس از آشنایی با اسلام و مکتب تشیع، آن را انتخاب کرد و کتاب «آخرین مسیحی خانواده» را نوشت.
پیتر شوت (Peter schütt) شاعر و گزارشگر، در سال ۱۹۶۷ میلادی با درجه دکترای فلسفه از دانشگاه فارغ التحصیل شد. وی از فعالان حزب کمونیست آلمان بود که از سال ۱۹۸۸ میلادی از حزب بیرون آمد. در سال ۱۹۸۷ میلادی با یک زن ایرانی ازدواج کرد. در سال ۱۹۹۰ میلادی شیعه شد و در سال ۱۹۹۶ میلادی به حج رفت. در حال حاضر وی از فعالان جمعیت نومسلمان آلمانی است که با دکتر رضوی همکاری دارد.
مراکز فرهنگی شیعه
مرکز اسلامی هامبورگ
مرکز اسلامی هامبورگ یکی از قدیمی‌ترین مراکز اسلامی - شیعی است که سابقه درخشانی در تبلیغ و ترویج تشیع در این کشور دارد. در سال ۱۳۳۲ هجری شمسی برابر با ۱۹۵۳ میلادی در جلسه‌ای قرار شد مرکزی برای همه مسلمانان شهر هامبورگ تأسیس شود. به همین جهت مرکز اسلامی هامبورگ به کمک خیرین ایرانی در آلمان و برخی کسبه و تجار ساکن ایران با همکاری مرجع تقلید وقت، آیت الله بروجردی ایجاد گردید.
مرکز اسلامی هامبورگ به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز اسلامی در آلمان، سال‌هاست که به فعالیت‌های مختلف تبلیغی، علمی و پژوهشی می‌پردازد. یکی از کارهای عمومی این مرکز برگزاری نماز جمعه است که هر جمعه با حضور بیش از صدها نفر از شیعیان ایرانی و غیره برگزار می‌شود. خطبه‌های نمازجمعه به سه زبان آلمانی، عربی و فارسی ایراد می‌گردد. از دیگر فعالیت‌های مرکز، تهیه مجله‌ای به زبان آلمانی و توزیع آن بین اسلام و دیگر فرقه ها، برپایی نماز ظهر و شب می‌باشد.
برگزاری کنفرانس‌های علمی و همچنین نشست‌های هم‌اندیشی با حضور نمایندگان ۱۲۰ مؤسسه شیعی در آلمان به منظور بررسی وضعیت مسلمانان به خصوص شیعیان در اروپا از دیگر فعالیت‌های این مرکز است. در این مرکز نشریه‌ای به زبان آلمانی با نام «والفجر» منتشر می‌شود که حاوی معارف و مسائل اسلامی است. این نشریه در ۵۸ صفحه و در تیراژ ۳ هزار نسخه منتشر می‌شود.
آکادمی علمی اسلامی
آکادمی علمی اسلامی در سال ۱۹۷۸ میلادی در شهر کلن به ثبت رسید و تا سال ۱۹۹۵ میلادی در آن شهر فعالیت داشت و پس از آن به هامبورگ منتقل گردید. پروفسور عبدالجواد فلاطوری باتوجه به نیاز مبرم جوامع آکادمیک غرب به شناخت صحیح معارف اسلامی، این آکادمی را بنیان نهاد. فلاطوری یکی از چهره‌های سرشناس و از محققان و متفکران ایرانی بود که در شناساندن فرهنگ اسلامی - شیعی به آلمانی‌ها، طی چندین دهه تلاش مستمر داشت. مرکز وی که فعالیت عمده آن عبارت از یک کتابخانه بزرگ بود، در شهر کلن قرار داشت.
پس از فوت فلاطوری در سال ۱۳۷۵ شمسی / ۱۹۹۶ میلادی گرچه با اندکی تأخیر، آکادمی و کتابخانه غنی وی که در نوع خود بی‌نظیر می‌باشد، بنا به توصیه آن مرحوم، به مرکز اسلامی هامبورگ منتقل گردید و رسما به نام این مرکز به ثبت رسید. مرکز اسلامی هامبورگ نیز در راستای توسعه فعالیت‌های آموزشی و علمی خود به ادامه و احیای فعالیت‌های دکتر فلاطوری که در سال‌های پایانی عمر ایشان به علت ضعف مزاج به کندی گراییده بود و در چند سال پس از رحلت وی متوقف شده بود، مبادرت ورزید.
دیگر مراکز
علاوه بر هامبورگ که مرکز اسلامی فعالیت چشمگیری دارد، بسیاری از شیعیان در برلین اقامت دارند. رایزنی ایران، طی سال‌های اخیر، اقدامات فرهنگی جالبی برای آشنایی آلمانی‌ها با ایران، اسلام و مذهب تشیع داشته است. از آن جمله تأسیس یک کتابخانه با چندین هزار مجلد کتاب است.
در آلمان تشکل‌های شیعی فراوانی از سوی عرب‌ها و ایرانی‌ها وجود دارد. از آن جمله خانم‌های مسلمان آلمانی در مؤسسه کوثر فعالیت کرده و نشریه‌ای نیز دارند.
در برلین یک مؤسسه دینی به مسؤولیت دکتر محمد عامر مصری که پیش از این شافعی بوده و شیعه شده است، با حمایت مالی برخی از مراجع، به کارهای تبلیغی و دینی مشغول است. وی هر شب جمعه درس عقاید برای تعدادی از مسلمانان دارد.
مرکز فرهنگی شیعیان یا «مرکز فرهنگی التراث» که ترکیبی از گروه‌های قومی مختلف شیعه است در ۲۴ شهریور سال ۱۳۸۶ شمسی در برلین افتتاح شد. در افتتاح این مرکز نمایندگان آیت الله سیستانی و نیز مجمع شیعیان لندن سخن گفتند. همچنین رییس مرکز اسلامی هامبورگ، رایزنی فرهنگی کشورمان در آلمان، علما شیعه از ملیت‌های گوناگون و جمع کثیری از شیعیان عرب، ایرانی، ترک و آلمانی در مراسم افتتاح «مرکز فرهنگی التراث» شرکت نمودند. شگفت آن است که ساختمانی که این مرکز در آن افتتاح شده است کلیسایی است که به دلیل مشکلات مالی از طرف مسؤولان به این مرکز فروخته شده است.
مؤسسه آل البیت در برلین
این مؤسسه وابسته به مؤسسه آل البیت ترکیه است که فعالیت‌های خود را در سال ۱۳۸۴ش آغاز و با مجوز رسمی از کشور آلمان در سال ۱۳۸۷ش و در سالروز ولادت حضرت زهرا (س) در سال ۱۳۸۹ش افتتاح رسمی شد.
پانویس
منابع
- مجله اخبار شیعیان، سال دوم، شماره هشتم، تیرماه ۱۳۸۵ ش، ص ۴۴ و ۴۵.
- نواب، سیدابوالحسن، درسنامه جغرافیای تشیع، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ اول، ۱۳۹۳ ش.