سنان بن انس نخعی
سَنان بن اَنَس بن عَمْرو نَخَعی از لشکریان عمر بن سعد در واقعه عاشورا که بنا بر برخی نقل‌ها، سر حسین بن علی(ع) را از تن جدا کرد. برخی کتاب‌های تاریخی، سنان را جنگجو و شاعری سبک‌سر و مجنون دانسته‌اند. او که به عنوان یکی از قاتلان اصلی امام حسین(ع) شناخته می‌شد، پس از واقعه عاشورا زندگی پنهانی در پیش گرفت و پس از قیام مختار ثقفی، از کوفه خارج شد و به بصره و اطراف آن گریخت. در برخی منابع آمده است سنان به دست یاران مختار کشته شد.
زندگی‌نامه
پدر او ابوعمرو و پدر بزرگش انس نام داشت و او را به اسم پدربزرگش می‌شناختند. سنان در کوفه متولد شد اما تاریخ ولادتش معلوم نیست. بنا بر نقل ابن ابی الحدید از ابن هلال ثقفی، سنان در زمان خلافت علی(ع)، کودک بوده است و آن حضرت خبر می‌دهند که فرزند رسول خدا(ص) به دست او کشته خواهد شد. برخی تواریخ، سنان را جنگجو و شاعری سبک سر و مجنون دانسته‌اند. او را از قبیله نخع دانسته‌اند. در تاریخ مرگ او اختلاف است.
روز عاشورا
در واپسین لحظات حیات امام حسین(ع)، آنگاه که در گودال قتلگاه افتاده بود و کسی از سپاه عمر سعد جرأت تمام کردن کار را نداشت؛ سنان بن انس بر بالای گودال رفته و با نیزه بر پشت و سینه ایشان زد و آن حضرت را به شهادت رساند. سپس خولی بن یزید اصبحی خواست که سر امام(ع) را از تن جدا کند؛ اما لرزشی بر اندامش افتاد و سنان به شماتت به او گفت: خدا بازوهایت را بشکند و دستانت را جدا کند. پس خود از اسب به زیر آمد و سر امام(ع) را از بدن جدا کرد. سپس راهی خیمه عمر سعد شد و با صدای بلند گفت:
| أوقر رکابی فضّة و ذهبا | فقد قتلت سید المحجبا | |
| قتلت خیر الناس أما و أبا | و خیرهم اذ ینسبون النسبا |
من بهترین مردم را از نظر مادر و پدر و بهترین همه مردم را از حیث دودمان و نسب به قتل رسانده‌ام!
عمر بن سعد با شنیدن این اشعار به وی پرخاش کرده و او را به داخل خیمه برد و پس از زدن وی با تازیانه گفت: اگر عبیدالله این سخنانت را بشنود گردنت را می‌زند.
در برخی روایات گفته شده است که وی بر سینۀ امام نشست و سر او را از قفا جدا کرد.
منابع تاریخی و جز آن، بریدن سر امام حسین(ع) را به خولی، سنان بن انس شمر بن ذی الجوشن و شبل بن یزید (برادر خولی) نسبت داده‌اند.
پس از عاشورا
در هنگام آشفتگی اوضاع کوفه پس از مرگ یزید، سنان که به عنوان یکی از قاتلان اصلی حسین(ع) شناخته می‌شد؛ زندگی پنهانی در پیش گرفت و در برخی از نقل‌ها، پس از قیام مختار ثقفی، از کوفه خارج شد و به بصره و اطراف آن گریخت. در برخی منابع آمده که سنان به دست یاران مختار ثقفی کشته شد؛ و برخی منابع، مرگ او را در زمان حکمرانی حجاج ثقفی بر کوفه دانسته‌اند.
پانویس
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۸۶.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۷۷م، ج۳، ص۲۰۴.
- ↑ ابن‌حزم، جمهرة أنساب العرب، ۱۹۸۳م، ص۴۱۵.
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۹۹.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۷۷م، ج۳، ص۲۰۵.
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج ۲، ص۴۱۴۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۲؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۷۷م، ج ۳، ص۲۰۳؛ طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج ۵، ص۴۵۳.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۹۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۷۷م، ج۳، ص۲۰۴، ۲۱۸؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۱۹، ج۶، ص۲۴۴؛ ابن سعد، الطبقات، (طبقه خامسه ج۱)، ۱۴۱۴ق، ص۴۷۴، ۴۷۵؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۷۲؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۵۱.
- ↑ ابومخنف، وقعة الطف، ۱۴۱۷ق، ص۲۵۵؛ طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۵۳؛ ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۳۴۱؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۸۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۴، ص۱۹۸؛ ج۴۵، ص۵۵؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۷۷.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۲؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۷۷؛ سماوی،ابصارالعین، ۱۴۱۹ق، ص۳۷.
- ↑ دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۵۸.
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج ۸، ص۲۷۲.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج ۶، ص۴۱۰.
منابع
- ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
- ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابن اثیر، علی محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
- ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق: علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
- ابن‌حزم اندلسی، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری(طبقه خامسه ج۱)، تحقیق: محمد بن صامل السلمی، الطائف، مکتبة الصدیق، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م.
- ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن جعفر، مناقب آل أبی طالب(ع)، قم، مؤسسه انتشارات علامه، ۱۳۷۹ق.
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
- ابومخنف کوفی، وقعة الطف، قم، جامعه مدرسین، چاپ سوم، ۱۴۱۷ق.
- اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، تبریز، مکتبة بنی هاشمی، ۱۳۸۱ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الأشراف(ج۳)، تحقیق: محمد باقر المحمودی، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۹۷۷م/۱۳۹۷ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب‌الأشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
- خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین، تحقیق محمد سماوی، قم، بی‌نا، ۱۳۸۱ش/۱۴۲۳ق.
- دینوری، احمد بن داوود، الأخبار الطوال، تحقیق: عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، قم، منشورات الرضی، ۱۳۶۸ش.
- سماوی، محمد بن طاهر، ابصارالعین فی أنصار الحسین علیه‌السلام، قم، دانشگاه شهید محلاتی، ۱۴۱۹ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمدأبوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.
- مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
پیوند به بیرون