ریش
ریش به مویی گفته میشود که بر صورت، چانه، اطراف لب پایین، زیر گلو و گونهها و بر گردن میروید و معمولا از سن بلوغ رشد میکند. ریش داشتن میتواند صرفاً برای زیبایی صورت، برای حفاظت از پوست در برابر سرما و آسیبهای پوستی دیگر، یا برای نشان دادن تعلق به دسته یا فرقهای مذهبی باشد (مانند اسلام، یهودیت و هندوئیسم). از نظر لغوی، واژهٔ ریش به معنی «زینت» است و به آن «محاسن» نیز گفته میشود. ریش پس از بلوغ، بر صورت پسران و مردان می روید، اما در زنان، بهعنوان موی زائدِ صورت درنظر گرفته میشود.
ریش | |
---|---|
جزئیات | |
شناسهها | |
لاتین | barba |
TA98 | A16.0.00.018 |
TA2 | 7058 |
FMA | 54240 |
مراحل رشد
افزایش ترشح هورمون تستسترون در دوره بلوغ، بخشی از این هورمون به نام دی هیدروتستسترون موجب تحریک فولیکولهای موی صورت شده و رویش ریش آغاز میشود. در بزرگسالان، رویش ریش در تابستان سریع تر صورت میگیرد.
تاریخچه
انسانهای نخستین ریش خود را نمیتراشیدند. قدیمیترین وسایل کوتاه کردن (و نه تراشیدن) ریش، که تاکنون به دست آمدهاست، مربوط به ۴۰۰۰ سال پیش است. در مصر باستان، ریش اهمیت خاصی داشتهاست. در حدود سالهای ۳۰۰۰ تا ۱۵۰۰ قبل از میلاد در مصر، ابزار و لوازمی همچون نخ طلا برای آرایش ریش به کار میرفتهاست. همچنین در هندوستان نیز برای تعهد پرداخت بدهیهای خود، ریش گرو میگذاشتهاند. در زمان اسکندر مقدونی، تراشیدن ریش در مقدونیه باب شد.
ایران
بزرگنمایی ریش یکی از گاوهای بالدار در تخت جمشید.
فتحعلیشاه قاجار با ریش بلند.
در ایران، نخستین بار تراشیدن ریش از دوران ساسانیان باب شد. تا پیش از آن، تراشیدن ریش برای مردان، نوعی مجازات محسوب میشد. در دوران هخامنشیان به وسیله انبرکهایی یا پیچیدن بخشهایی از ریش به دور حلقههایی، قسمتهایی از ریش را فر میدادند.
با ورود اسلام به ایران، مردان مجدداً به گذاشتن ریش روی آوردند. در عصر مغول، موقتاً ریش بیاعتبار شد. پس از مغولان و تا عصر صفویه ریش گذاشتن برای مردان فراگیر بود. در عصر صفویه و در سال ۱۰۰۷ شمسی، شاه عباس کبیر فرمان تراشیدن عمومی ریش را صادر نمود. بر اساس این فرمان همه مردان حتی روحانیون موظف به تراشیدن ریش خود شدند. پس از دوران صفویه داشتن یا نداشتن ریش در ایران اجباری نبودهاست. در شعر فارسی مکرراً از ریش با عنوان خط یاد شدهاست. در ادبیات فارسی میبینیم که معشوق (که غالباً مرد است) تا وقتی که خط (ریش) بر نیاورده است زیباست و بعد از آن باید رهایش کرد چون معتقد بودند که ریش نو دمیده معشوق صورت چون ماه او را میپوشاند. دعوی خوبی تو چو باطل نشد به خط***معلوم شد که رونق گل، خار نشکند (ظهیرالدین فاریابی& ۵۰) چنانکه نیل بود مانع رسیدن چشم***به خط رخ تو امان یافت از پریدن چشم/ شب گذشته کجا بودهای که خوابیدهاست*** بساط سبزهٔ خط تو از چریدن چشم/ (صائب)
برخی از حکام ولایات برای تقلید از عادت جدید شاه عباس یکم و پسند او؛ روحانیون، مردم و سادات را مجبور به تراشیدن ریش کردند.
دین و مذهب
در بسیاری از ادیان و مذاهب، ریش نقش مهمی دارد. زئوس، در اساطیر یونان همواره با ریش تصویر شدهاست. در آئین سیکها، ریش بخش جدایی ناپذیر هویت یک مرد بوده و بخشی از عظمت، شرافت، عزت و مردانگی یک مرد محسوب میشود. در آئین هندو، ریش نشانگر زندگی ساده و زاهدانهاست. از دیدگاه اسلام (شیعی)، بر اساس نظر همه مراجع تقلید، تراشیدن ریش حرام یا بنابر احتیاط واجب حرام است.
دین یهود
در دین یهود، بر اساس آموزههایی از تورات، محدودیتهایی برای نگهداری و تراشیدن ریش وجود دارد. نوع وسیلهای که ریش با آن اصلاح میشود، در این محدودیتها دخیل است. صرفنظر از روحانیون یهودی، بسیاری از یهودیان عادی نیز حداقل طی سی روز نخست از دست دادن عزیزانشان، ریش خود را نمیتراشند.
دین مسیح
بسیاری از چهرههای دین مسیحیت، از جمله عیسی مسیح با ریش تصویر میشوند. در کلیسای کاتولیک در طول تاریخ داشتن ریش و تراشیدن آن، به تناوب مجاز و ممنوع شدهاست. امروزه برخی از اعظای جوامع کاتولیک، از ریش به عنوان یک نشانه حرفهای استفاده میکنند. کشیشان مسیحی خاورمیانه، با تراشیدن یا نتراشیدن ریش خود، وضعیت تأهل خود را نمایش میدهند.
دین اسلام
مسلمانان داشتن ریش را سنت پیامبر اسلام میدانند. بنابر گفته مراجع تقلیدِ شیعه، تراشیدن ریش «حرام» یا «بنابر احتیاط واجب حرام» است. و برخی از علما، همانند لطفالله صافی گلپایگانی تراشیدن ریش را حرام میدانند برخی دیگر مانند سید علی سیستانی تراشیدن ریش را به احتیاط واجب حرام میدانند. سید علی خامنهای تراشیدن ریش را بنا بر احتیاط حرام میداند.
برخی حفظ ریش چانه را واجب میدانند مثلاً حسین وحید خراسانی ریش پروفسوری را در صورتی که عرفاً صدق ریش کند، مانعی نمیداند؛ و ناصر مکارم شیرازی نیز ریش ستاری و ریش بزی را بدون اشکال میداند.
در سال ۱۳۷۵ و همزمان با حکومت طالبان بر افغانستان، ملا محمد عمر فرمانده این گروه شبه نظامی، اعلامیهای در منع تراشیدن ریش برای عموم مردان افغان صادر نمود.
از آنجائیکه در افغانستان گناه کبیره آشکار ریش تراشیدن و ریش قطع کردن صورت میگیرد در حالیکه ما اختیار کامل داریم، فتوای فتاوای عالمگیری است که هر کسیکه اختیار دارد دفع منکر بالایش واجب میگردد. بدین لحاظ آرزومندیم هر ولسوال در ولسوالی خویش و والی در ولایت جلسههای بزرگ دایر نمایند و به تمام مسلمانان به طوری جدی اعلان نمایند که هرگاه در آینده کسی ریش خویش را تراش یا کوتاه نماید ما آنرا بندی میکنیم، باز حق شکایت را ندارند. یکماه وقت برایشان بدهید. بمجرد تکمیل تاریخ جزأهای کوچک برایشان داده شود. انشأالله نودوپنج فیصد اشخاص اصلاح خواهند شد.
محدودیت در دنیای مدرن
امروزه برخی از ارتشهای جهان، قوانین خاصی برای ریش نیروی انسانی خود دارند. جنگجویانی که در معرض آتش ناشی از سلاحهای خود هستند، اغلب از داشتن ریش منع میشوند. خلبانان، از دیگر گروههایی هستند، که با ممنوعیت داشتن ریش مواجه میباشند. همچنین داشتن ریش در برخی ورزشها مانند بوکس و کشتی، دارای محدودیت است.
امثال
ریش در ضربالمثلهای زیر به کار رفتهاست:
- به ریش کسی بستن (به فریب یا زور، کسی را به کاری واداشتن)
- به ریش کسی خندیدن یا ریشخند کردن (تمسخر کسی)
- ریش گرو گذاشتن (ضمانت کردن)
- ریش و قیچی دست کسی دادن (اختیار به کسی واگذاشتن)
انواع ریش
منابع
- ↑ دهخدا. «مو زینتی». لغتنامه دهخدا. دریافتشده در ۲۱ نوامبر ۲۰۰۹.
- ↑ Wikipedia, the free encyclopedia →Beard (بازدید: ۲۱ Nov ۲۰۰۹)
- ↑ «جستوجوی ریش». www.vajehyab.com. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۸-۰۷.
- ↑ «باج سبیل». فرهنگسرا. بایگانیشده از اصلی در ۱۲ فوریه ۲۰۰۹. دریافتشده در ۲۱ نوامبر ۲۰۰۹.
- ↑ تاریخ عباسی نسخه خطی
- ↑ زندگانی شاه عباس اول، خصوصیات جسمی، روحی، اخلاقی و ذوقی او «جلد دوم» صفحه ۱۱ - نوشته نصراله فلسفی - انتشارات دانشگاه تهران - ۱۳۴۷ خورشیدی
- ↑ اسلام (تشیع): آیا تراشیدن ریش حرام است؟ باشگاه خبرنگاران جوان
- ↑ اسلام (تشیع): آیا تراشیدن ریش حرام است؟ باشگاه خبرنگاران جوان
- ↑ «تراشیدن ریش | پایگاه اطلاعرسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی». saafi.com. بایگانیشده از اصلی در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۰. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۴-۳۰.
- ↑ «استفتاء از آیتالله سیستانی در مورد ریش». دفتر آیتالله سیستانی.
- ↑ استفتائات کسب های حرام- آیت الله العظمی خامنه ای مدظله تراشیدن ریش پورتال انهار، دریافتشده در ۲۱ بهمن ۱۳۹۹
- ↑ «استفتاء از آیتالله وحید خراسانی دربارهٔ ریش». بایگانیشده از اصلی در ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۹. دریافتشده در ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۰.
- ↑ «وبگاه مکارم شیرازی». بایگانیشده از اصلی در ۲ مه ۲۰۱۴. دریافتشده در ۲ مه ۲۰۱۴.
- ↑ «وبگاه آیتالله مکارم شیرازی. زمان ذخیره 18 اوت 2011». بایگانیشده از روی نسخه اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۱. دریافتشده در ۱۸ اوت ۲۰۱۱.
- ↑ «فرمان مقام امارت اسلامی افغانستان دربارهٔ نه تراشیدان و کوتاه ننمودن ریش!». خبرگزاری کابل پرس. دریافتشده در ۲۱ نوامبر ۲۰۰۹.
موی بدن انسان | |
---|---|
اصطلاحات در زبان | |
دستههای مو |
مو | موی زیبا: زُِلف | زلفان | دستهای از موی سر: گیس | گیسو | گیسوان | دستهٔ مو در جلو: کاکُل | موی آویخته: طُرّه | دستهٔ بلند: کمند |
مقدار مو | |
زبانزدها |
سفید کردن مو در آسیاب | به مویی بند بودن | سیخ شدن مو بر تن | مو لای درز چیزی نرفتن | موی دماغ شدن | مو را از ماست کشیدن | مو درآوردن زبان | یک مو از خرس کندن | مو نزدن دو چیز | کم شدن یک تار مو از سر کسی | آتش زدن موی کسی |
کالبدشناسی | |
اجزاء |
پیاز | ریشه | جوانه | سیاهیاخته | ماتریکس | پوسته | فولیکول | بشره | لایه هاکسلی | لایه هنله | لایه آبگین | مغز | غده چربیدار | ماهیچه راستکننده | رنگدانه | کراتین |
نام در بدن |
موی سر: گیس | موی پایین پیشانی: ابرو | موی پلک: مژه | موی صورت: ریش | موی بناگوش: پاگوشی | موی لب بالا: سبیل | موی بینی: مو | موی سینه: مو/پشم | موی اندام تناسلی: زهار/پشم |
مراحل رشد |
آناژن (فاز فعال) | کاتاژن (فاز تحلیلرونده) | تلوژن (فاز استراحت) |
بیماریها |
مو خوره | گَری | کچلی | شوره سر | طاسی سکهای | ریزش آندروژنیک مو | پرمویی |
اصلاح و زیبایی | |
حالت |
فِرفِری، مُجَعَّد، تابدار، موجدار، صاف، لَخت، ژولیده، افشان، پریشان، سیخ، ژلزده، پفکرده، مارپیچ، بافته |
رنگ |
رنگها: مشکی | قهوهای سیر | قهوهای تیره | قهوهای | قهوهای متوسط | قهوهای روشن | شرابی | ارغوانی | بلوند تیره | بلوند روشن | بلوند خیلی روشن | بلوند پلاتینه | مفاهیم: هایلایت | دکلره | مِش |
وسایل مربوط |
اسپری مو | برس | بیگودی | تل | تیغ | چادر | حوله | خودتراش | دستمال سر | رنگ مو | روسری | ریشتراش | ژل | سشوار | سنجاق سر | شامپو | شانه | فرچه | قیچی | کش مو | کلاه | گُل سر | گلاهگیس | ماشین سرتراشی | مقنعه | موچین | موم سرد | نرمکننده مو | واجبی | هدبند |
مدلها |
موی دم اسبی | موی آناناسی | ریش بزی | ریش ستاری | سبیل تابیده | سبیل قیطانی | اصطلاحات مدلدادن: پیچیدن و لوله کردن- پیچیدن فرانسوی- شانه مخصوص- نیم پیچ فرانسوی- حلقه مو- پیچ پشت- مدل برگردان سریع- پیچ ویکتوریایی- شینیون بافته- گیبسون- گوجه- استفاده از چوب مخصوص- گوجه بافته- لوله کردن- بافته حلقه شده- گوجه با موهای لوله شده- لوله برگردان- حلقه دور دم اسبی- پیچ بالای سر- دم اسبی پیچیده- بافت فرانسوی اصلی- بافت فرانسوی- بافت فرانسوی درون به بیرون- گوجه فرانسوی- بافت فرانسوی تو رفته- بافت چیندار- بافت فرانسوی بالا به پایین- بافت جناغی اصلی- بافت جناغی اصلی فرانسوی- بافت جناغی فرانسوی- کمند- کمند فرانسوی |
مکانها |
آرایشگاه | پیرایشگاه | سلمانی | سالن آرایش | اتاق گریم |
جستارهای وابسته | دستگاه پوششی بدن | پر | کُرک | پُرز | تیغ جوجهتیغی | بند انداختن | اپیلاسیون | کاشت مو |