کیهان‌نگاری

یکی از مشهورترین و نخستین آثار گیتی‌شناسی کتاب عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات (شگفتی‌های آفریدگان و موجودات) است که در زمینه هیئت، جهان‌شناسی، علم‌اشیا و شگفتی‌های عالم خلقت، توسط زکریا قزوینی جغرافی‌دان، دانشمند، تاریخ‌نویس و فیلسوف ایرانی در سال سال ۶۷۸ هجری قمری مطابق با ۱۲۸۰ میلادی نوشته شده‌است. از دیگر آثار می‌توان به کتاب‌های فرهنگ هندو و چینی اشاره کرد که بیشتر اشاره به پویایی و تکرار چرخه زندگی در جهان هستی اشاره دارند.

همچنین مارتین کورتس از اهالی ساراگوسا، اسپانیا، کتاب مشهوری را در سال ۱۵۵۱ منتشر کردکه بارها به زبان انگلیسی ترجمه و بارها تجدید چاپ شده‌است. او در این کتاب به کروی بودن زمین، خاصیت مغناطیسی و وجود قطب‌های مغناطیسی در دو قطب زمین اشاره کرده‌است.

پیتر هیلین با چاپ کتاب کیهان‌نگاری در سال ۱۶۵۲ یکی از نخستین تلاش‌ها را برای توصیف تمام جهان به زبان انگلیسی به انجام رساند، و یکی از نخستین شرح‌ها را از استرالیا و کالیفرنیا به ثبت رساند. این کتاب دارای ۴ بخش، بررسی جغرافیا، سیاست، و فرهنگ اروپا، آسیا، آفریقا و امریکا، با یک ضمیمه در بارهٔ زمین‌های کشف نشده، از جمله استرالیا است.

در سال ۱۶۵۹، توماس پورتر نسخه کوچک‌تر کتاب "تمام جهان" را منتشر کرد که در قسمتی توضیحی بر چگونگی آفرینش هستی و روند کار آن است و در قسمتی دیگر به بحث رنسانس و تاریخ اروپا پرداخته شده.

در اخترفیزیک، اصطلاح "کیهان‌نگاری" برای توصیف برای مباحث هندسی در مقیاس‌های بسیار بزرگ و انرژی‌های موجود در آن استفاده می‌شود مورد استفاده قرار گیرد که حتی قابل ترسیم و نمونه سازی نیستند.

عجایب‌المخلوقات (زکریای قزوینی)

زکریای قزوینی

• القزوینی، زکریا، محمد،. حاشیه کتاب:(عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات) منشورات دار آفاق الجدیدة: بیرت، لبنان، چاب ششم، انتشار سال ۱۹۸۱ میلادی. (به عربی).