کتیبه‌های پی‌بنای کاخ آپادانا تخت جمشید الواحی باستانی است که از دوران زمامداری داریوش بزرگ به جا مانده‌است. این کتیبه‌ها از زیر ستون‌های کاخ آپادانا تخت جمشید کشف شده‌است. دو کتیبه از این کتیبه‌ها از جنس طلا و دو کتیبه دیگر از جنس نقره می‌باشند.

معنی کتیبه بی پناه یاد شده از داریوش:

داریوش شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورها، پسر ویشتاسپ، از تبار هخامنشی، داریوش شاه میگوید: این است کشوری که من دارم، از جایگاه سکاهایی که در آن سوی سغندند تا برسد به حبشه، از هندوستان تا برسد به لودیه، که آن را اهورامزدا، مهست (بزرگترین) خدایان به من بخشیده است. اهورامزدا، مرا و این خاندان شاهیم را بپایاد.

فرمان ساخت

بزرگترین و باشکوه‌ترین کاخ داریوش اول، کاخ آپادانا تخت جمشید بوده‌است. بنای این کاخ در تاریخ ۵۱۵ پیش از میلاد آغاز شد و تکمیل آن سی سال طول کشید. ساختمان این کاخ بزرگ و با شکوه، کاری ماندنی محسوب می‌شد، به همین سبب داریوش بزرگ فرمان داد تا نام و نشان و ویژگی‌های ایرانشهر (ایران) را بر چهار کتیبه (خشت) طلایی و چهار کتیبه نقره‌ای، به سه زبان و خط پارسی باستان، بابلی و ایلامی حک کنند و چهار جعبه سنگی که هر کدام ۴۵ سانتی‌متر طول و عرض و ۱۵ سانتی‌متر بلندی داشت، ساختند و در هر جعبه، یک کتیبه طلایی و یک کتیبه نقره‌ای به همراه چند سکه، از نوع سکه‌های ایونیه و لودیه و یونان، که در آن روزگار رواج داشت (در سال ۵۱۵ پیش از میلاد هنوز سکه‌های داریوش، موسوم به داریک یا داریوشی، ضرب نشده بود) قرار دادند و در چهار گوشه تالار کاخ، زیر پی دیوار آپادانا، با تخته سنگ‌هایی گران مدفون ساختند.

اکتشاف

از میان این جعبه‌ها و گنجینه‌های داخل آنها، چند عدد در طول ایام به تاراج رفته‌است؛ و جای خالی یکی از آنها در گوشه شمال غربی آپادانا، در دل سنگ کوه آشکار مانده بود. فردریک کرفتر در سال ۱۳۱۳ خ به بررسی این‌جای خالی پرداخت و نتیجه گرفت که باید در گوشه‌های دیگر تالار نیز نمونه آن یافت شود. پس از کنده‌کاری و حفاری در گوشه شمال شرقی و جنوب شرقی، جعبه‌ها و گنجینه‌های درون آنها را یافتند و به تهران فرستادند.

در اوایل انقلاب اسلامی یک لوح زرین توسط مدیریت وقت نصرت‌الله معتمدی نابود شد. سرقت دو لوح در سال ١٣٧٧ کشف شد. معتمدی لوح نقره را بازگرداند ولی مدعی شد که لوح طلا را آب کرده و با پول آن پیکان خریده است. هم اینک سه عدد از کتیبه‌ها (دو کتیبه نقره و یک کتیبه طلا) در موزه ملی ایران نگهداری می‌شودو در حال حاضر در سالن دوران تاریخی موزه ایران باستان قابل بازدید هستند.

خطوط و ترجمه

روی هر یک از این چهار لوحه، متنی به سه زبان پارسی باستان (۱۰ سطر)، عیلامی (۷ سطر) و بابلی (۸ سطر) به خط میخی یک متن مشترک حک شده‌است. ترجمه این متن چنین است:

داریوش شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورها، پسر ویشتاسپه، از ریشهٔ هخامنشی، داریوش شاه گوید: این است کشوری که من دارم. از جایگاه سکاهایی که آن سوی سغدند تا برسد به حبشه، از هندوستان تا برسد به لودیه، که آن را اهورامزدا، مُهست (بزرگترین) خدایان، به من بخشیده‌است. اهورامزدا مرا و این خاندان شاهی‌ام را بپاید.