پوئم سمفونیک

پوئم سمفونیک را می‌توان یکی از علل پیدایش فرم آزاد دانست که بعد از موسیقی توصیفی و موسیقی داستانی بوجود آمد. تا قبل از آن موسیقی توصیفی فقط در قالب فرم قابل طرح بود و اولویت با موسیقی مطلق بود و اعتقاد داشتند زیبایی داستان یا توصیف یک موضوع، ارتباطی با حسن و کمال موسیقی ندارد و به همین منظور نباید داستان را بهانه‌ای برای تغییر فرم موسیقی قرار داد. در آن زمان علاقهٔ مردم به شنیدن موسیقی مطلق و فرمال زیاد بود. به همین دلیل مخاطبان، سمفونی شماره ۶ اثر بتهوون را در گام نخست یک سمفونی می‌پنداشتند تا یک داستان روستایی که نامیده می‌شد. اما به مرور آهنگسازان جرات یافتند به خاطر حوادث داستان، فرم موسیقی را تغییر دهند و در قرن نوزدهم فرم آزاد «پوئم سمفونیک» بوجود آمد و تثبیت شد.

اصطلاح «پوئم سمفونیک» به فرانتس لیست نسبت داده می‌شود و به همین منظور ۱۳ قطعهٔ خود را با این عنوان نامگذاری کرد. وی اعتقاد داشت با رعایت فرم نمی‌توان یک توصیف شاعرانه را به نحو شایسته‌ای بیان کرد. وی با این هدف سمفونی‌های تک موومانی ساخت و منتشر کرد که آهنگسازان دیگری چون: سن سانس، سزار فرانک، پیتر چایکوفسکی، بدریخ اسمتانا و آهنگسازان بسیاری راه او را دنبال کردند و توسط آهنگسازانی مانند ریشارد اشتراوس کامل‌تر و باشکوه‌تر ادامه یافت. به عنوان مثال پوئم سمفونیک‌ها شبیه یک موومان از سمفونی بود ولی پوئم سمفونیک‌های اشتراوس مساوی با یک سمفونی کامل است و ارزشی برابر با آن دارد.

از آثار شاخص پوئم سمفونیک می‌توان به قطعه‌های زیر اشاره کرد:

• «مرگ و استحاله» و چنین گفت زرتشت، اثر: ریشارد اشتراوس.
• بعداز ظهر یک دیو، اثر: کلود دبوسی.
• شب دگرگون، اثر: آرنولد شونبرگ.
• شبی بر فراز کوه سنگی، اثر: مودست موسورگسکی.
• «مولداوا» (از مجموعهٔ میهن من)، اثر: بدریخ اسمتانا.
• رقص مردگان، اثر: سن سانس.
• شهرزاد، اثر: ریمسکی کورساکف.
• فینلاندیا، اثر: ژان سیبلیوس.
• رومئو و ژولیت، اثر: پیوتر ایلیچ چایکوفسکی.

• ل-وینک، ریچارد (۱۳۶۶). چگونه خوب بشنویم. ترجمهٔ پرویز منصوری. تهران: کتاب زمان.
• کوپلند، آرون (۱۳۶۴). چگونه از موسیقی لذت ببریم. ترجمهٔ مهدی فروغ. تهران: انتشارات نگاه.