والده سلطان

والده سلطان، لقبی بود که در امپراتوری عثمانی به مادر سلطان داده می‌شد. والده سلطان پس از خود سلطان دارای بالاترین جایگاه بوده و نفوذ فراوانی در امور امپراتوری داشته‌است. به عنوان مادر سلطان، طبق سنت اسلامی («حق مادر حق خداست»)، والده سلطان تأثیر بسزایی در امور امپراتوری خواهد داشت. او در دربار و اتاقهای شخصی خود (همیشه در مجاورت پسرش) و کارمندان حکومت قدرت‌های بزرگی داشت. والده سلطان نیز به طور سنتی به منابع اقتصادی قابل توجهی دسترسی داشت و اغلب پروژه های بزرگ معماری را تأمین مالی می کرد، که فقط سلطان حاکم توانایی تامین آن را داشت. به‌طور خاص، در سدهٔ هفدهم، در دوره‌ای که به دورهٔ سلطنت زنان مشهور شد، با روی کار آمدن سلطان‌های بی‌کفایت یا نابالغ، نقش و دخالت والده سلطان در امور سلطنتی افزایش چشمگیری یافت اولین بار سلیمان قانونی به مادرش حفصه سلطان این لقب و اقتدار را عطا کرد و سپس خرم سلطان با کسب لقب و قدرت خاصگی باعث بیشتر شدن قدرت زنان شد. قبل از قرن ۱۶ میلادی مادران سلاطین عثمانی لقب والده خاتون می‌گرفتند.

برخی زنان همسر رسمی سلطان و زنی آزاد بودند و به همین دلیل در زمان سلطنت پسرشان قدرتی بسیار عالی تر و بزرگتر از حد معمول که شگفت انگیز بود داشتند، مانند؛ نوربانو سلطان، صفیه سلطان و کوشم سلطان و برخی والده‌ها به دلیل کم سن بودن فرزندشان یا نداشتن کفایت لازم، خود حکومت را اداره می‌کردند مانند؛ حلیمه سلطان، کوشم سلطان و تورخان سلطان.

فهرست والده خاتون‌ها

نام	نام اصلی	اصالت	آغاز دوره	پایان دوره	مرگ	فرزند (سلطان)
نیلوفر خاتون	هلوفریا	امپراتوری روم شرقی	مارس ۱۳۶۲	حدود ۱۳۸۲/۸۳		مراد یکم
دولت خاتون		کوتاهیه	۵ ژوئیه ۱۴۱۳	۲۳ ژانویه ۱۴۱۴		محمد یکم
امینه خاتون		البستان	۲۶ می ۱۴۲۱ (دوره اول)	اوت ۱۴۴۴ (دوره اول)	حدود ۱۴۴۹	مراد دوم
امینه خاتون		البستان	سپتامبر ۱۴۴۶ (دوره دوم)	حدود ۱۴۴۹ (دوره دوم)	حدود ۱۴۴۹	مراد دوم
هما خاتون	استلا	ایتالیا	اوت ۱۴۴۴	سپتامبر ۱۴۴۶	سپتامبر ۱۴۴۹	محمد سوم
گلبهار خاتون		آلبانیایی	۳ می ۱۴۸۱	حدود ۱۴۹۳		بایزید دوم

فهرست والده سلطان‌ها

نام	نام اصلی	اصالت	آغاز دوره	پایان دوره	مرگ	فرزند (سلطان)
حفصه سلطان	عایشه یا خاتون	تاتار کریمه یا یونانی	۳۰ سپتامبر ۱۵۲۰	۱۹ مارس ۱۵۳۴		سلیمان یکم
نوربانو سلطان	سیسلیا یا اولویا بافو	جمهوری ونیز، یهودی	۱۵ دسامبر ۱۵۷۴	۷ دسامبر ۱۵۸۳		مراد سوم
صفیه سلطان	صوفیا بافو	جمهوری ونیز یا آلبانیایی	۱۵ ژانویه ۱۵۹۵	۲۲ دسامبر ۱۶۰۳	۱۰ نوامبر ۱۶۱۸	محمد سوم
خندان سلطان	هلنا	یونانی	۲۲ دسامبر ۱۶۰۳	۲۶ نوامبر ۱۶۰۵		احمد یکم
حلیمه سلطان	آلتونشاه	آبخازیایی قفقازی	۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ (دوره اول)	۲۶ فوریه ۱۶۱۸ (دوره اول)	حدود ۱۶۲۴ یا ۱۶۴۳	مصطفی یکم
حلیمه سلطان	آلتونشاه	آبخازیایی قفقازی	۱۹ می ۱۶۲۲ (دوره دوم)	۱۰ سپتامبر ۱۶۲۳ (دوره دوم)	حدود ۱۶۲۴ یا ۱۶۴۳	مصطفی یکم
ماه‌فیروز سلطان	ماریا	ایتالیایی	۲۲ فوریه ۱۶۱۸	۲۸ اکتبر ۱۶۲۰		عثمان دوم
کوشم سلطان	آناستازیا	یونانی تینوس جمهوری ونیز	۱۰ سپتامبر ۱۶۲۳	۲ سپتامبر ۱۶۵۱		مراد چهارم (دوره اول) ابراهیم یکم (دوره دوم)
تورخان سلطان	نادیا	روسی	۸ اوت ۱۶۴۸	۴ اوت ۱۶۸۳		محمد چهارم
آشوب سلطان	کاترینا	صربی	۸ نوامبر ۱۶۸۷	۳ ژانویه ۱۶۹۰		سلیمان دوم
گلنوش سلطان	افمانیا فوریا	یونانی، جمهوری ونیز	۶ فوریه ۱۶۹۵	۶ نوامبر ۱۷۱۵		مصطفی دوم (دوره اول) احمد سوم (دوره دوم)
صالحه سلطان	الکساندرا	یونانی	۲۰ سپتامبر ۱۷۳۰	۲۱ سپتامبر ۱۶۳۹		محمود یکم
شهسوار سلطان	ماریا	روسی یا صربی	۱۳ دسامبر ۱۷۵۴	۲۷ آوریل ۱۷۵۶		عثمان سوم
مهرشاه سلطان	اَگنس	گرجی	۷ آوریل ۱۷۸۹	۱۶ اکتبر ۱۸۰۵		سلیم سوم
سینه‌پرور سلطان	سونیا	بلغاری	۲۹ می ۱۸۰۷	۲۸ ژوئیه ۱۸۰۸	۱۱ دسامبر ۱۸۲۸	مصطفی چهارم
نقش‌دل سلطان	آیما	گرجی یا فرانسوی	۲۸ ژوئیه ۱۸۰۸	۲۲ اوت ۱۸۱۷		محمود دوم
بزم عالم سلطان	سوزی	گرجی	۲ ژوئیه ۱۸۳۸	۲ می ۱۸۵۳		عبدالمجید یکم
پرتونهال سلطان	حسنا	چرکسی	۲۵ ژوئیه ۱۸۶۱	۳۰ می ۱۸۷۶	۵ فوریه ۱۸۸۳	عبدالعزیز یکم
شوق‌افزا سلطان	ولما	گرجی	۳۰ می ۱۸۷۶	۳۱ اوت ۱۸۷۶	۱۷ سپتامبر ۱۸۸۹	مراد پنجم
رحیمه پرستو سلطان	رحیمه	چرکسی	۳۱ اوت ۱۸۷۶	۱۱ دسامبر ۱۹۰۴		عبدالحمید دوم (فرزند خوانده)

جستارهای وابسته

خاصگی سلطان
مهد علیا
پادشاه بیگم
شهبانو مادر

منابع

↑ Kasaba, Reşat. A moveable empire: Ottoman nomads, migrants, and refugees. University of Washington Press. p. 44. ISBN 978-0-295-80149-0. Hafsa Sultan, the daughter of the Crimean ruler Mengli Giray Khan.
↑ Peter G. Bietenholz; Thomas Brian Deutscher (2003). Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance and Reformation, Volumes 1-3. University of Toronto Press. pp. 298. ISBN 978-0-8020-8577-1. Suleiman i (Solymannus), known in the West as Suleiman the Magnificent, was the son of *Selim i and Hafsa Sultan, the daughter of Mengli Giray
↑ Alan Fisher (1993). "The Life and Family of Suleyman I". In İnalcık, Halil; Kafadar, Cemal (eds.). Süleymân The Second [i.e. the First] and his time. Isis Press. That she was a Tatar, a daughter of the Crimean Khan Mengli Giray, was a story apparently begun by باولو جیوفیو، repeated by other western sources, and taken up by Merriman in his biography of Suleyman
↑ Valeria Heuberger, Geneviève Humbert, Geneviève Humbert-Knitel, Elisabeth Vyslonzil (ed.), Cultures in Colors, page 68. ISBN 3-631-36808-9, 2001
↑ A. D. Alderson, The Structure of the Ottoman Dynasty, Oxford: Clarendon, 1956, p.83 «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئیه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۹.
↑ According to Yavuz Bahadıroğlu, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları (Ottoman History with Illustrations, Nesil Publications), 15th Ed. , 2009, page 245, ISBN 978-975-269-299-2, مصطفی الأول's mother is خاندان سلطان.
↑ İnal & Arşivi 2005, p. 27, "Siileyman'in annesi Sirp Katrin yani Dilasiip Hatun".
↑ İnal & Arşivi 2005, p. 27, "Mahmutun annesi Aleksandra yani Saliha Sultan".
↑ Meram 1977, p. 347.
↑ (Meram 1977، ص. 355، "İkinci Mustafa'nın (Şehsuvar Sultan) takma adlı câriyesi Sırp kızı Mari'den doğan oğlu Üçüncü Osman"), (İnal و Arşivi 2005، ص. 27، "Osman'in annesi Sirp Mari yani §ehsiivar Sultan")
↑ Y. İzzettin Barış (2002). Osmanlı padişahlarının yaşamlarından kesitler, hastalıkları ve ölüm sebepleri. Bilimsel Tıp Yayınevi. p. 184. ISBN 978-975-6986-17-2. Selim'in annesi olan Mihrişah, Gürcistan'dan kaçırılan bir papazın kızıydı
↑ Yavuz Bahadıroğlu, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları (Ottoman History with Illustrations, Nesil Publications), 15th Ed. , 2009, page 387 & 395, ISBN 978-975-269-299-2
↑ Brookes, Douglass Scott, The Concubine, the Princess, and the Teacher, p.287. University of Texas Press, 2008. ISBN 0-292-71842-X
↑ "Sultan II. Abdülhamid Han". وزارة الثقافة والسیاحة (ترکیا). Archived from the original on 2 April 2012. Retrieved 2009-02-06.

[1] Kasaba, Reşat. A moveable empire: Ottoman nomads, migrants, and refugees. University of Washington Press. p. 44. ISBN 978-0-295-80149-0. Hafsa Sultan, the daughter of the Crimean ruler Mengli Giray Khan.

[2] Peter G. Bietenholz; Thomas Brian Deutscher (2003). Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance and Reformation, Volumes 1-3. University of Toronto Press. pp. 298. ISBN 978-0-8020-8577-1. Suleiman i (Solymannus), known in the West as Suleiman the Magnificent, was the son of *Selim i and Hafsa Sultan, the daughter of Mengli Giray

[3] Alan Fisher (1993). "The Life and Family of Suleyman I". In İnalcık, Halil; Kafadar, Cemal (eds.). Süleymân The Second [i.e. the First] and his time. Isis Press. That she was a Tatar, a daughter of the Crimean Khan Mengli Giray, was a story apparently begun by باولو جیوفیو، repeated by other western sources, and taken up by Merriman in his biography of Suleyman

[4] Valeria Heuberger, Geneviève Humbert, Geneviève Humbert-Knitel, Elisabeth Vyslonzil (ed.), Cultures in Colors, page 68. ISBN 3-631-36808-9, 2001

[ald83-5] A. D. Alderson, The Structure of the Ottoman Dynasty, Oxford: Clarendon, 1956, p.83 «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئیه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۹.

[6] According to Yavuz Bahadıroğlu, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları (Ottoman History with Illustrations, Nesil Publications), 15th Ed. , 2009, page 245, ISBN 978-975-269-299-2, مصطفی الأول's mother is خاندان سلطان.

[FOOTNOTEİnalArşivi200527"Siileyman'in_annesi_Sirp_Katrin_yani_Dilasiip_Hatun"-7] İnal & Arşivi 2005, p. 27, "Siileyman'in annesi Sirp Katrin yani Dilasiip Hatun".

[FOOTNOTEİnalArşivi200527"Mahmutun_annesi_Aleksandra_yani_Saliha_Sultan"-8] İnal & Arşivi 2005, p. 27, "Mahmutun annesi Aleksandra yani Saliha Sultan".

[FOOTNOTEMeram1977347-9] Meram 1977, p. 347.

[Sehsuvar-10] (Meram 1977، ص. 355، "İkinci Mustafa'nın (Şehsuvar Sultan) takma adlı câriyesi Sırp kızı Mari'den doğan oğlu Üçüncü Osman"), (İnal و Arşivi 2005، ص. 27، "Osman'in annesi Sirp Mari yani §ehsiivar Sultan")

[11] Y. İzzettin Barış (2002). Osmanlı padişahlarının yaşamlarından kesitler, hastalıkları ve ölüm sebepleri. Bilimsel Tıp Yayınevi. p. 184. ISBN 978-975-6986-17-2. Selim'in annesi olan Mihrişah, Gürcistan'dan kaçırılan bir papazın kızıydı

[12] Yavuz Bahadıroğlu, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları (Ottoman History with Illustrations, Nesil Publications), 15th Ed. , 2009, page 387 & 395, ISBN 978-975-269-299-2

[13] Brookes, Douglass Scott, The Concubine, the Princess, and the Teacher, p.287. University of Texas Press, 2008. ISBN 0-292-71842-X

[14] "Sultan II. Abdülhamid Han". وزارة الثقافة والسیاحة (ترکیا). Archived from the original on 2 April 2012. Retrieved 2009-02-06.