هیوروتات

در تاریخ اساطیری ایران شش امشاسپند وجود دارد،که به آنها نامیرایان نیکوکار می گویند. نام‌های این امشاسپندان خصوصیات آن‌ها را نشان می دهد . این امشاسپندان آفریده‌ی هرمزد هستند . تعداد امشاسپندان در نوشته‌های پهلوی شش و گاهی تا سی تا می رسد . شش امشاسپند بر تخت‌های زرین در خانه‌ی سروده قرار گرفتند. این شش امشاسپند اصل و منشا خود را از شخصیت‌های خدای باستان می دانند.

ویژگی‌ها

امشاسپند خرداد که در زبان پهلوی ، هورداد و در اوستا ، هـَئوروَتات به معنای تمامیت و کمال است . خرداد پنجمین امشاسپند است که نگهبان آب است. امشاسپند خرداد در کنار دست راست هرمزد ایستاده است . این امشاسپند جنبه زنانگی دارد ‌. امشاسپند خرداد در دنیای مینویان نماد کمال و پارسایی اهوره‌مزدا است .از ماه‌ها ماه سوم سال و از روزها روز ششم ماه به نام این امشاسپند است .زرتشت را متولد روز خرداد از ماه فروردین می دانند. خرداد را سرور ماه‌ها ، روزها و سال‌ها نامیده‌اند.

یاوران امشاسپند خرداد

امشاسپند خرداد جنبه زنانه دارد و ایزد تیشتر ،باد و فروهر پرهیزکاران همیار او هستند و به او کمک می کنند .امشاسپند خرداد در دوران حمله اهریمن آب را به یاری فروهرها می فرستد و به باد دستور می‌دهد آب را با سرعت به سوی کشورها برده ،هنگاهی که تیشتر با اپوش دیو خشکی و خشکسالی نبرد می‌کند ،امشاسپند خرداد اب را به یاری تیشتر می فرستد.

گُل امشاسپند خرداد

از گُل‌ها ، گُل سوسن را به امشاسپند خرداد نسبت داده‌اند.

جشن امشاسپند خرداد

جشن خردادگان در روز و ماه این امشاسپند برگزار می شود.

امشاسپند خرداد به همراه امشاسپند مرداد در جهان خدایان جنبه‌ی تولیدی دارند .هدایای امشاسپند خرداد به کمک مرداد ثروت ،رمه چهارپایان است ،این دو امشاسپند در کنار هم ارمان‌های نیرومندی ، سرچشمه‌ی زندگی و رویش هستند .

امشاسپند خرداد و گوهر تن زرتشت

گوهر تن زرتشت را امشاسپندان خرداد و مرداد به کمک هم ساخته‌اند . آنان برای این کار مایه تن زرتشت را در باران نشانده و با قطرات باران به زمین امد و در دل گیاه جای گرفته ،پوروشسب پدر زرتشت به کمک و راهنمایی خرداد و مرداد شش گاو پرمایه را برداشت و به چراگاه برد و گاوان از گیاهانی که مایه تن زرتشت در آن‌ها بود خوردند و مایه تن زرتشت با شیر آنها آمیخت ،پوروشسب گاوان را به خانه برو و به دوغدو سپرد و با گیاه هوم که به کمک بهمن و اردیبهشت به دست آورده بود نرم و با شیر گاوان درآمیختند و از آن خوردند ، به این ترتیب روان و مایه تن زرتشت در وجود دوغدو که فره ایزدی زرتشت را داشت گرد آورد.

اهریمن مخصوص خرداد

اهریمن تریز اهریمنی است که هرمزد مخصوصا خرداد قرار داده است. تریز دیو فساد و تشنگی است . تریز گیاهان و دامها را زهرآلود می‌کند .

خرداد و دیو نَس

نسَ دیدی که حیله‌گری و ناپاکی می‌کند . این دیو تن مرده را مورد حمله قرار می‌دهد و آن را ناپاک می‌کند .نَس نخستین عامل در مرگ انسان است و به بدن انسان در حال مرگ حمله می‌کند و بدن را فاسد و گندیده می کند . این دیو وقتی نام امشاسپندان مخصوصا امشاسپند خرداد بر جسم مرده خوانده می‌شود از بین می‌رود .

• بهار، مهرداد (۱۳۹۴). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.
• آموزگار، ژاله (۱۳۹۱). تاریخ اساطیر ایران. سمت.
• هینلز، جان (۱۳۸۹). شناخت اساطیر ایران. تهران: نشر چشمه.
• یارشاطر، احسان (۱۳۹۶). داستان‌های ایران باستان. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
• نوشتاری از دکتر شاهین سپنتا در وب‌گاه ایران نامه