نودشه

در سال ۱۱۵۱ (هجری قمری) نادر شاه افشار پس از غلبه بر سردار مشهور عثمانی توپال عثمان پاشا و فتح بغداد، به هنگام عبور از اورامانات تمامی مردم این منطقه که آن زمان نودژ نام داشت را که منطقه‌ای پرجمعیت بود به سمت استرآباد (نام قدیم گرگان در استان گلستان) کوچ داد، که مردان دلیر و جنگجویی بودند و در عین حال هم تیر اندازان ماهر و هم باروت سازان قابلی بودند تا هم عاملین تجهیز سپاه او باشند و هم سدی عظیم در برابر ترکمن‌ها، که هرازگاه به استرآباد و اطرافش شبیخون می‌زدند و غارت و… می‌کردند؛ نادرشاه مسئولیت مردم نودیجه را برعهده شخصی به نام «محمد بیگ نودیجه ای» گذاشت که با انسجام و اتحاد این مردم با طوایفی دیگر از اورامانات، ترکمن‌ها میخکوب شدند؛ پس از سرکوب ترکمن‌ها توسط طوایف مردم اورامانات و نودیجه (نودشه) نادر شاه اجازه برگشت به آن‌ها را نداد (البته به احتمال بسیار زیاد خود بزرگان مردم اورامانات و نودشه نیز خود تمایلی به برگشت نداشتند؛ چون زمین‌هایی که در کردکوی و نودیجه به پاس خدماتشان در اختیار آن‌ها گذاشته شده بود بسیار حاصلخیزتر و مرغوب‌تر بودند). آن‌ها را در مناطق مختلف گلستان اسکان داد و همچنین اجازه بازگشت مردم نودژه (نودیجه؛ نودشه) را به آن‌ها نداد و آن‌ها را در منطقه‌ای اطراف کردکوی که امروزه این منطقه نودیجه نام دارد اسکان داد؛ این اسارت و تبعید مردم نودیجه (همان نودشه) که حدود سیصد سال قبل رخ داد به تبعید تمامی مردم نودیجه (همان نودشه) منجر گردید؛ به حدی که این منطقه خالی از سکنه شدند. بعدها عشایر و ایل‌های هورام و جاف (مثلاً ایل جاف ولدبیگی) که در حال ییلاق و قشلاق در اورامانات بودند با مشاهده خالی از سکنه شدن این مناطق آباد اورامانات، من جمله نودشه در این مناطق خوش آب و هوا و حاصلخیز سکونت یافتند که یکی از این سکونت گاه‌ها نودشه بود که قدمت این شهر جدید بیشتر از سیصد سال نمی‌رسد؛ اما نودشه ای‌هایی که اجداد آن‌ها از زمان‌های باستان در نودیجه (همان نودشه) ساکن بوده‌اند نوادگان همین مردم ساکن در آبادی‌های منطقه نودیجه در استان گلستان می‌باشند.

پوشش گیاهی کوهستان‌های اطراف شهر نودشه تابعی از پوشش گیاهی سلسله جبال زاگرس است. درختان بلوط و زالزالک وحشی، بادان کوهی، گلابی وحشی، انجیر کوهی و پسته وحشی (ون) در این کوه‌ها به وفور دیده می‌شوند و منظری زیبا را به گردشگران عرضه می‌نماید.

دین شهروندان نودشه اسلام و پیرو مذهب شافعی (یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت) می‌باشند. شهروندان این شهر به زبان کوردی گویش هورامی تکلم می‌نمایند. مردم نودشه به دلیل اسکان در منطقه‌ای زیبا و در عین حال کوهستانی و سخت مردمانی پرتلاش بوده و به دلیل وجود عالمان زیادی که از دامان این شهر برخاسته‌اند همواره به دارالعلم مشهور بوده‌است یکی از بزرگترین علمای این شهر ملا احمد نودشی بوده‌است که در عصر خود به دلیل هوش و ذکاوت فراوانی که داشته‌است مفتی اعظم مناطق کوردنشین بوده‌است که علاوه بر فقه در ریاضیات و نجوم تبحری خارق‌العاده داشته‌است. امروزه نیز فرزندان علامه نودشی، جوانان پرتلاش شهر سالانه در رشته‌های مختلف دانشگاهی خوش می‌درخشند و به جرأت می‌توان گفت کمتر خانواده‌ای در شهر نودشه یافت می‌شود که دو یا سه نفر از اعضای آن تحصیلات عالیه دانشگاهی آنهم در دانشگاه‌های معتبر کشوری نداشته باشند.

انواع غذاهای محلی و لذیذ در شهر نودشه توسط زنان کدبانوی شهر تهیه می‌شوند. یاپراخ یا دلمه برگ مو، ترخینه محلی، کیلانه، کلوچه فرحی، آش گیاهان کوهستانی شامل چندین گیاه غنی از ویتامین و املاح معدنی، آبگوشت و… از غذاهای محلی نودشه می‌باشد. شهروندان نودشه همچون سایر مسلمانان اعیاد دینی از جمله عید فطر، عید قربان و میلاد پیامبر اسلام را ارج می‌نهند و آداب و رسوم این ایام را به طرز زیبایی به جا می‌آورند. یکی از مراسم ایام عید فطر و قربان که در کل منطقه و شاید همه دنیا منحصربه‌فرد می‌باشد، تهیه کباب در شامگاه روز عرفه قربان و رمضان است. در این روزها ده‌ها راس دام ذبح شده و تمامی شهروندان در شامگاه با روشن نمودن آتش در پشت بام‌های خود کباب گوشت میل می‌نمایند. در این روزها به دلیل ذبح گوشت توسط خیرین به صورت صدقه هیچ خانواده‌ای بدون گوشت نبوده و این رسم توسط همه شهروندان زنده نگه داشته می‌شود. همچون سایر مناطق ایران زمین شهروندان نودشه عید باستانی نوروز را به شادی و سرور می‌نشینند. در این خصوص نیز باز شهروندان نودشه رسمی مختص خود دارند که از پیشینیان خود به ارث برده‌اند. در حالی که سایر مردم ایران در روز چهارشنبه سوری آتش روشن می‌کنند، شهروندان نودشه همچون رسم کهن و باستان در ساعات پایانی آخرین روز اسفند آتش روشن نموده و بدین‌صورت غم و سختی‌های سال پیش را با امید به روشنایی در فردای سال نو خاکستر می‌نمایند.

همچنین شهر نودشه در شهرستان پاوه به عنوان شهر ملی کلاش یا گیوه ایران ثبت شده‌است. همچنین در این شهر همچون دیگر مناطق هورامان صنایع دستی همچون ارغوان‌بافی، مرس‌بافی، تولید لباس‌های کُردی، سفال‌گری و ساخت زیورآلات کُردی رواج دارد.

یکی از زیباترین و منحصربه‌فردترین صنایع دستی شهر نودشه ساخت زیر گیوه و گیوه بافی (به زبان محلی؛ که‌ڵاش) است. مردان هنرمند این دیار کهن در ساخت زیر گیوه‌های عالی متبحر می‌باشند. پس از آن که زیر گیوه ساخته و تهیه گردید زنان شهر نودشه با دستان و انگشتان هنرمند خویش ماهرانه صدها گره را در کنار هم می‌چینند تا سر انجام یکی از بهترین پاافزارهای جهان را تولید نمایند. اولین جایی در جهان که گیوه در آن ساخته شد شهر نودشه بوده و بعد از آن به شهر طویله کردستان عراق، کوسه هجیج در اطراف نودشه و بعد از آن به روستای دل و دیگر مناطق هورامان رفته‌است. چه بسیار از هنرمندان و استادکاران قدیمی کوسه هجیج، دل و طویه در نودشه به شاگردی مشغول بوده و این فنون را از استادکاران خبره نودشه آزموده‌اند.

شهر نودشه تنها شهری است که اکثریت قریب به اتفاق زنان و دختران آن گیوه بافی را فراگرفته‌اند چه بسیار دختران و زنانی که تحصیلات عالیه را گذرانده‌اند ولی در اوقات فراغت گیوه بافی می‌نمایند و هنر آفرینی می‌کنند. به جرأت می‌توان گفت ساخت زیر گیوه و گیوه بافی آن‌ها در سطحی عالی با تولید بسیار مرغوب فقط مختص شهر نودشه است. سوغات شهر علاوه بر صنایع دستی شامل انواع میوه‌های تابستانی و پاییزی اعم از انگور نوع بسیار مرغوب دیمی، گردو، انار، توت و انجیر می‌باشد.