شهرستان شهربابک

این شهرستان با مساحتی در حدود ۱۳۵۷۰ کیلومتر مربع پس از کرمان و راور سومین شهرستان استان کرمان به لحاظ مساحت می‌باشد.

بیشتر تاریخ نگاران پیدایش شهربابک را در خاک استان فارس دانسته‌ و بنیانگذار آن را بابک،جد مادری اردشیر بابکان گفته‌اند اما بیشتر تاریخش را در خاک استان کرمان گذرانده است.در زمان ناصرالدین‌ شاه قاجار در سال ۱۲۸۵ هجری قمری برابر با ۱۲۴۷ هجری شمسی توسط موسی خان حاکم وقت شهربابک ضمیمه دارالحکومه یزد گردید.همزمان با تقسیمات جدید کشوری شهربابک هم بعنوان بخش شهربابک شهرستان یزد استان دهم(اصفهان) مطرح گردید تا اینکه در سال ۱۳۳۷ هجری شمسی به دنبال اقدام فرماندار یزد مبنی بر انتقال مرکز حوزه انتخابیه از شهربابک به تفت عده‌ای از اهالی شهربابک به سرپرستی ابوالفتح خان محمود نژاد در تهران نزد نخست وزیر وقتمنوچهر اقبال رفته و شهربابک را از شهرستان یزد منتزع و به استان هشتم(کرمان) ملحق می‌نمایند.به این ترتیب پس از حدود ۹۰ سال مجدداً شهربابک به کرمان ملحق می‌شود.سرانجام پس از ۱۷ سال شهربابک در تاریخ ۱۳۵۴/۱۱/۱۴ با الحاق چند روستا از شهرستان آباده استان فارس از جمله هرابرجان، ترکان و ... به شهرستان تبدیل میگردد.اولین فرماندار شهربابک محسن تفضیلی و نماینده تفت و شهربابک در مجلس حسن صدر یزدی بودند.پس از انقلاب اسلامی،حوزه انتخابیه شهربابک بطور کامل مجزا و دارای نماینده مستقل گردید.

شهرستان شهربابک در قسمت باختری استان کرمان واقع گردیده است.از جنوب و جنوب خاوری با شهرستان سیرجان ، از جنوب باختری با شهرستان نی‌ریز در استان فارس ، از باختر با شهرستان‌های مروست و خاتم در استان یزد ، از شمال با شهرستان مهریز در استان یزد ، از شمال خاوری با شهرستان انار و از خاور و جنوب خاوری باشهرستان رفسنجان مرز مشترک دارد.لازم به ذکر است که در سال ۱۳۵۸ منطقه راویز از شهرستان شهربابک منتزع و به شهرستان رفسنجان الحاق گردید؛همچنین در مردادماه سال ۱۳۵۹ هم مناطق هرات،مروست،هرابرجان،ترکان و فتح آباد به استان یزد ملحق گردیده و پس از چندی به شهرستان خاتم ارتقا یافتند.در سال ۱۴۰۰ هم بخش مروست از شهرستان خاتم منتزع و شهرستان مستقلی شد .

این شهرستان بنا بر سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ جمعیتی برابر ۱۰۳۹۷۵ نفر داشته‌ است. بر پایه این آمار ۵۱۶۲۰ نفر در شهر شهربابک و مابقی جمعیت در سایر نقاط شهری و روستایی این شهرستان ساکنند.

بر پایه تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۳ که در وب‌گاه مرکز آمار کشور آمده است این شهرستان دارای ۲ بخش مرکزی و دهج و ۹ دهستان می‌باشد که بخش مرکزی شامل دهستان‌های خورسند ، خاتون‌آباد ، استبرق ، مدوارات ، پاقلعه ، میمند و بخش دهج شامل دهستان های دهج ، جوزم ، خبر می باشد. که در مجموع شهرستان در بردارنده پنج شهر شهربابک ، خورسند ، خاتون‌آباد ، جوزم و دهج می‌باشند.

از آثار تاریخی و گردشگری شهرستان می‌توان به (دهکده تاریخی میمند، عمارت موسی خانی معروف به عمارت والی، مسجد باستانی شهر کهنه ، غار ایوب (بزرگترین غار آذرین ایران-بزرگترین دهانه ورودی غارهای ایران) ، دشت بهاره شگفت انگیز ریواس ، دریاچه فصلی مخرگه ، دشت ریگ سفید ، آتشکده آذربغ ، قلعه کمر مرج ، غار ایوب ، مناطق گردشگری کوهستانی آبدر که بزرگترین دهانه آتشفشانی ایران میباشد ، همچنین پدیده های آتشفشانی عاج بالا و عاج پایین در بخش دهج ، جوزم ، مسینان ، مدوارات ، کرم ، پاقلعه و ... ) اشاره کرد. در سال ۱۳۹۴ منظر فرهنگی میمند (خانه‌های دستکند میمند) به عنوان نوزدهمین اثر جهانی ایران در یونسکو به ثبت رسید.

دشت بهاره ریواس (بهترین زمان بازدید اردیبهشت و خرداد است و می‌توان از جاده اصلی بندرعباس-تهران به جاده معدن مس میدوک پیچید و پس از چند کیلومتر به این دشت زیبا رسید)،

شهربابک به علت واقع شدن در مسیر بزرگراه تهران -بندر عباس و همچنین قرار گرفتن در مسیر بندر عباس به اصفهان و غرب کشور و عبور خط راه آهن سراسری ایران از این شهرستان دارای اهمیت ارتباطی ویژه‌ای است. ایستگاه راه آهن شهربابک در پنجاه کیلومتری مرکز شهرستان واقع شده‌است.

این شهرستان دارای معادن عظیم مس، سیلیس، فیروزه، سنگ‌های ساختمان و غیره می‌باشد. از مهم‌ترین صنایع شهرستان می‌توان به مجتمع مس شهربابک شامل (مجمع معدنی مس میدوک و کارخانجات مستقر و مجتمع کارخانجات ذوب مس خاتون آباد ) اشاره کرد ، مجتمع کارخانجات شرکت بابک مس ایرانیان ، معادن چاه فیروزه و چاه مسی ، کارخانه لبنیات پاستوریزه شبان و کارخانه کاشی آماتیس از دیگر صنایع این شهرستان می‌باشند.

از مهم‌ترین محصولات کشاورزی شهربابک می‌توان به پسته،به،بادام و گردو اشاره کرد.طی سال‌های گذشته چندین هکتار از زمین‌های کشاورزی به کاشت درخت به اختصاص یافته‌ است.

باتوجه به آب و هوای نیمه سردسیری شهربابک،کوه‌های مجاور شهرستان و بارندگی نسبتاً مناسب،دشت و بیابان‌های اطراف شهربابک دارای پوشش گیاهی غنی است که همین مسبب رونق دامداری از قدیم الایام در این منطقه است.محصولات دامی شهربابک از کیفیت و شهرت بالایی برخوردار اند؛مَسکِه(کره)،روغن حیوانی(روغن زرد)،دوغ، اسپار(دوغ جوشانده و تغلیظ شده که بوسیله گیاهان دارویی معطر شده)، کشک،تلف(قره قروت) و پنیر محلی از سوغات‌های لبنی مهم شهربابک به شماره می‌روند که از شیر گاو و شیر گوسفند تهیه می‌شوند.گوشت گوسفندان شهربابک نیز به ویژه اگر در بیابان‌هاو کوهپایه‌های سرسبز منطقه چرا و رشد کرده باشند،بسیار خوشمزه و معطر است.

سوغات دیگر این شهرستان قُرمه است که حاصلِ سرخ کردن گوشت گوسفند در روغن دنبه آن است. در گذشته با توجه به عدم وجود ابراز و مواد نگه‌دارنده،قرمه کردن روشی هوشمندانه‌ برا نگهداری طولانی مدت گوشت به شمار می‌رفت.قرمه به روش‌های مختلف مصرف می‌شود؛از مصرف مستقل گرفته تا استفاده در طبخ غذا.

نان کرنون دیگر سوغات مهم شهربابک است.نان کرنون در تنورهایی به نام کرنو(ن) و روی قلوه سنگ‌های داغ با قطر حدود ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر(کلوخ کرنو)پخته می‌شود؛ظاهر خود نان گرد،ضخیم است و کیک مانند است. این نان به ویژه اگر با آرد سبوس‌دار طبخ شود بسیار خوشمزه بوده و از بهترین نان‌ها برای خوردن غذاهایی همچون آبگوشت، اشکنه،آب بنه(قاتق بنه)و کشک کله‌جوش که نیازمند ترید(تلیت)کردن نان است به شمار می‌رود.امروزه اشکال دیگری از این نان با آرد سفید و در دستگاه‌های مدرن طبخ نان پخته می شوند.نان کماچ شیر و کماچ سهن نیز بسیار خوشمزه و مقوی بوده و از سوغات شهربابک به‌شمار می‌رود؛طبخ نان کماچ در گذشته مطابق رسوم در روزهای نخستین سال و برای جشن نوروز و سیزده‌بدر در تنورهای یکسانی با نان کرنون طبخ می‌شدند.امروزه این نان‌ها در طول سال نیز طبخ شده و در دسترس هستند. کماچ شیر فرآورده‌ای حاصل از آرد گندم،شیر،خرما،مغز پسته،مغز گردو و ادویه است و کماچ سهن فرآورده‌ای حاصل از آرد جوانهٔ گندم،خرما،مغز پسته،مغز گردو و ادویه.

عسل شهربابک اگر بارندگی سال مناسب باشد و بیابان‌ها و کوهپایه‌ها در بهار انبوه از گل و گیاه شوند،طرفداران فراوان دارد.

در خرداد ۱۳۹۵ طی مراسمی رسماً از ثبت نان کرنون در فهرست میراث ملی و معنوی کشور به نام شهرستان شهربابک پرده برداری شد.

از دیگر سوغات شهربابک میتوان به نان سیرو و نان تیرو اشاره کرد.

از صنایع دستی شهربابک میتوان به فرش دستباف شهربابک اشاره و نگین فیروزه برای انواع جواهرات و ظروف مسی فیروزه‌کوبی شده یاد کرد.

• آموزشکده فنی
• دانشگاه پیام نور
• دانشگاه آزاد اسلامی
• دانشگاه جامع علمی کاربردی

• کانون ملی امام خمینی
• کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
• مجتمع فرهنگی هنری شهدا
• کتابخانه عمومی شهید بهشتی
• کتابخانه عمومی حضرت ولیعصر
• سینما فرهنگ

شهربابک شهر فرهنگ پروری است؛چندین هفته‌نامه نیز شامل بابک زمین، نگین بابک، بابک هنر، خاتون نگار و پسین آباد در این شهرستان منتشر می‌گردد.