زئونوز
بیماری مشترک انسان و جانوران یا زُئونوز (انگلیسی: Zoonosis) به بیماری‌های عفونی گفته می‌شود که بین جانوران (عموما مهره‌داران) و انسان قابل انتقال هستند. اغلب این واژه به‌طور اختصاصی برای بیماری‌هایی که از دیگر گونه‌های جانوران منشأ می‌گیرند و به انسان منتقل می‌شوند به کار می‌رود. منشأ این بیماری‌ها ممکن است جانوران اهلی یا وحشی، از جمله حشره‌ها، پستانداران، خزندگان و پرندگان باشند. در برخی زئونوزها، انسان عفونت را به جانوران دیگر منتقل می‌کند که این حالت زئونوسیس معکوس یا آنتروپونوسیس خوانده می‌شود (برگرفته از واژه یونانی anthropo به معنی انسان).
| زئونوز | |
|---|---|
| سگ مبتلا به هاری. | |
| تخصص | بیماری عفونی (تخصص پزشکی)  |
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
| دادگان بیماری‌ها | 28555 |
| سمپ | D015047 |
در زئونوسیس مستقیم، عامل عفونی تنها نیاز به یک میزبان برای تکمیل چرخه زندگی خود دارد و طی انتقال، دچار تغییر چشمگیری نمی‌شود. بسیاری از سوش‌های آنفلوآنزا از این دسته‌اند. زئونوزیس مستقیم همچنین ممکن است به انتقال عامل عفونی بین میزبان‌های گوناگون، به شکل انتقال مستقیم بیماری از یک جانور به جانور دیگر اطلاق شود. از سوی دیگر، زئونوزیس غیرمستقیم به معنی انتقال از طریق یک میزبان حدواسط است که در این صورت میزبان واسط ممکن است همه نشانه‌های بیماری را بروز ندهد. جانوری که بیماری را به این شکل انتقال می‌دهد ناقل خوانده می‌شود.
بسیاری از اپیدمی‌های خطرناک، زئونوزهایی هستند که از جانوران منشأ می‌گیرند، از جمله هاری، بیماری ویروس ابولا و آنفلوآنزا. در یک بررسی روشن شد که از بین ۱۴۱۵ عامل بیماری‌زا برای انسان، ۶۱ درصد زئونوز هستند.
طب حفاظت
امروزه یک حوزه بین بخشی به نام طب حفاظت در حال گسترش است که دربرگیرنده پزشکی، دامپزشکی و علوم محیط زیست بوده و هدف آن به‌طور عمده بر روی زئونوزیس متمرکز است.
روش‌های انتقال
دلایل مختلفی می‌تواند باعث انتقال این گونه بیماری‌ها شود که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر است:
- استفاده خوراکی از جانوران و فراورده‌های جانوری
نگهداری از جانوران به عنوان حیوان خانگی یا حیوانات مزرعه یا انتقال در حین انجام خدمات دامپزشکی جانوران و با
حملهٔ جانور وحشی و انتقال بیماری به انسان
انتقال بیماری توسط حشرات، کنه‌ها یا انگل‌ها
شکار و صید جانوران
بیماری‌های منتقل‌شونده از راه غذا
مهمترین عوامل بیماریزای زئونوزی که باعث بیماری‌های منتقل شونده از راه غذا می‌شوند عبارتند از:
- اشریشیا کولی O157:H7
- کمپیلوباکتر
- کالیسی ویریده
- سالمونلا
- بوتولیسم
در سال ۲۰۰۶ میلادی، همایشی در برلین برگزار شد که هدف آن بررسی اثر عوامل بیماریزای زئونوزی بر روی امنیت و سلامت غذایی بود. در این همایش از دولت‌ها خواسته شد که در این زمینه پیشگام شوند و همچنین از مردم درخواست شد که هوشیار باشند و به این طریق خطر بیماری‌های منقل شونده از راه غذا را در مسیر مزرعه تا سفره غذا کاهش دهند.
بسیاری از موارد شیوع گسترده یک بیماری در پی مصرف غذا، ریشه در عوامل بیماریزای زئونوزی دارند. بسیاری از غذاهایی که از جانوران به دست می‌آیند ممکن است آلوده شوند. برخی از غذاهای مستعد آلوده شدن با عوامل بیماریزای زئونوزی عبارتند از: تخم مرغ، غذاهای دریایی، گوشت، فراورده‌های شیری و حتی برخی سبزیجات.
فهرست بیماری‌های زئونوزی
فهرست عوامل بیماری‌زا
زئونوزها را می‌توان بر اساس نوع عامل بیماری‌زا دسته‌بندی کرد:
فهرستی از برخی زئونوزها
- آبله گاوی
- آنفلوآنزای H1N1
- ابولا
- اریزیپلوتریکس روزیوپاتیه
- اسپارگانوز
- استرپتوکوک سوئیس
- اشریشیا کولی O157:H7
- اکینوکوکوس
- انسفالوپاتی اسفنجی شکل قابل سرایت
- انسفالوپاتی اسفنجی شکل گاوی یا «بیماری جنون گاوی»
- اورف(بیماری دامی)
- اورنیتوز (پسیتاکوز)
- بابزیوز
- بارتونلوز
- بالانتیدیاز
- بروسلوز
- بورلیا (بیماری لایم)
- بیلارزیا
- بیماری جنگل‌های کیاسانور
- بیماری خراش گربه
- بیماری شاگاس
- بیماری کروتزفلد-ژاکوب
- پاستورلوز
- پسیتاکو یا «تب طوطی»
- تب اروپوشه
- تب پاپاتاسی
- تب خون‌ریزی دهنده امسک
- تب خون‌ریزی دهنده بولیوی
- تب خون‌ریزی دهنده کره
- تب خون‌ریزی دهنده کنگو-کریمه
- تب دره ریفت
- تب دنگ
- تب زرد
- تب کیو
- تب لاسا
- تب منقوط مدیترانه‌ای
- تب هموراژیک ونزوئلایی
- تریشینوز
- توکسوپلاسموز
- توکسوکاریازیس
- تولارمی
- چیکونگونیا
- حصبه
- ریکتزیا
- ژیاردیا لامبلیا
- سارس
- سودوکو
- طاعون
- قارچ پوستی (تینیا کانیس)
- کامپیلوباکتریوز
- کریپتوسپوریدوز
- کلامیدوفیلا پسیتاسی
- لپتوسپیروز
- لیستریوز
- لیشمانیوز
- مالاریا
- سل گاوی
- مایکوباکتریوم مارینوم
- نئوسپوروز
- هاری
- هانتاویروس
- هنیپاویروس
- وبا
- ویروس انسفالیت اسبی شرقی
- ویروس انسفالیت اسبی غربی
- ویروس انسفالیت لسبی ونزوئلایی
- ویروس برنا عفونت
- ویروس پومالا
- ویروس زیکا
- ویروس کوریومننژیتیس لنفوسیتیک
- تب ماربورگ
- ویروس نقص ایمنی انسانی
- تب نیپا
- ویروس نیل غربی
- هپاتیت ب
- ویروس هندرا
- یرسینیوز
- سیاه زخم
جستارهای وابسته
- گندزدا
- مسمومیت غذایی
- همه‌گیری ۱۹۱۸ آنفلوآنزای اسپانیایی
- حیوان‌دوستی