نخلیان
نخل یا مُغ عنوانی است که به گیاهانی از خانواده نخلیان گفته می‌شود. بیش از همه گیاه خرما به نام درخت نخل معروف است.
| نخلیان | |
|---|---|
| درخت نخل در ساحل | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | آوندداران |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | تک‌لپه‌ای‌ها |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | تک‌لپه‌ای‌های برگ‌بیدی |
| راسته: | خرماسانان |
| تیره: | نخلیان |
| زیرخانواده | |
| |
گونه نخل خرما در سال ۱۷۵۳ توسط آقای لینه (Linnaeaus) نام‌گذاری علمی و معرفی شد. موطن اصلی نخل، نواحی شبه‌استوایی با میزان بارندگی کم است که میزان آب جهت آبیاری این گیاه کافی باشد.
گستردگی گونه خرما عمدتاً در نیمکرهٔ شمالی و در کشورهای ایران، پاکستان، عراق، عربستان و سایر کشورهای عربی حاشیهٔ خلیج فارس، همچنین بیشتر کشورهای شمال آفریقا و ایالات متحدهٔ آمریکا است و در نیمکرهٔ جنوبی نیز به‌طور پراکنده دیده می‌شود.
نخلستان‌های ایران در استان‌های فارس، خوزستان، بوشهر، هرمزگان، کرمان، یزد، کرمانشاه، ایلام و سیستان و بلوچستان پراکنده شده‌اند. در استان سیستان و بلوچستان خرمای مضافتی و ربی، در استان خوزستان خرمای برحی و گنطار، در استان بوشهر خرمای کبکاب، در استان کرمان خرمای مضافتی و در استان هرمزگان خرمای مرداسنگ میناب و خرمای پیارم حاجی‌آباد و خرمای شاهانی جهرم معروفیت بیشتری دارند.
تیره نخلیان (Arecaceae) گیاهانی هستند درختی، درختچه‌ای یا بالارونده، خاردار، با برگ‌های بزرگ و چین‌خورده، دارای تقسیمات پَری یا پنجه‌ای؛ گل‌آذین گوشتدار، پانیکول یا سُنبله، اغلب دارای براکته‌های اسپات‌مانند، گل‌های یک یا دو-جنسی، منظم، ۶ گلپوش آزاد یا پیوستهٔ گوشتدار، ۶ پرچم یا بیشتر، معمولاً ۳ برچهٔ پیوسته و ندرتاً آزاد، یک تخمک، تخمدان فوقانی ۱ تا ۳خانه‌ای، ۳ تخمک و میوهٔ سته، و گاهی بسیار بزرگ. این گیاهان بومی نواحی گرمسیری هستند. در گویش بندری که در بخش اعظمی از هرمزگان رایج است به این درخت مُغ گفته می‌شود که کلمه‌ای باستانی است.
در ایران کشت نخل، همزمان با تشکیل حکومت هخامنشیان رونق گرفت. ارقام خرمای ایران بیش از ۴۰۰ رقم است و نقاط کشت خرما عبارتند از: خوزستان، بوشهر، فارس، سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان و چندی نواحی دیگر. شمالی‌ترین نقاط کشت این درخت در ایران، قصر شیرین و درهٔ فرخی در حدود ۱۵کیلومتری شمال غربی خور است.
راسته
خرماسانان (Arecales) راسته‌ای نخل‌مانند با فقط یک تیره و ۱۸۹ سرده و حدود ۲۴۰۰ گونه که برخی از آنها اهمیت اقتصادی دارند؛ با اینکه همه گونه‌های خرماسانان به‌جز تعداد کمی، محدود به مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری می‌شوند، از لحاظ جغرافیایی و شکل ظاهری با یکدیگر فرق دارند.
انواع نخل
ویژگی‌ها
نخل از درختان گلدار تک لپه‌ای است. انواع نخل به‌طور عمده درختان نواحی گرمسیری هستند. معمولاً نخل‌ها تنه‌های بلند و بدون شاخه‌ای دارند که مجموعه‌ای از برگهایی بزرگ، مرکب و همیشه سبز در بالای آن قرار دارد.
باورها
تفریحات ساحلی
نخل همیشه یادآور ساحل دریا و خاطرات یک سفر ساحلی هست. شاید از دلایل آن وجود نخل در اکثر ساحل‌های توریستی (چه در کناره دریای خزر و چه خلیج فارس) باشد. به همین دلیل نخل جزو عناصر اصلی یک تعطیلات شاد ساحلی همراه با خورشید، دریا و ماسه در ذهن گردشگران حک شده‌است.
نشانه بخشش
در ادبیات فارسی درخت نخل نشان از بخشندگی است، در شعر سعدی آمده‌است:
| گرت ز دست برآید چو نخل باش کریم | ورت ز دست نیاید چو سرو باش آزاد |
نشانه پیروزی
در اروپای قبل از مسیح شاخه نخل نشان پیروزی بوده‌است.
جستارهای وابسته
- مخور (پیشه)
منابع
- ↑ "Arecaceae Bercht. & J. Presl, nom. cons". Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2007-04-13. Archived from the original on 2009-08-11. Retrieved 2009-07-18.
- ↑ «نخل، درخت خرما - خرمانو خرما- خرید خرما - خرید آنلاین خرما - نخل». خرمانو. ۲۰۱۸-۱۰-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۰۵.
- ↑ سپاسخواه، علی‌رضا، و دیگران، فرهنگ کشاورزی و منابع طبیعی. دانشگاه تهران. ۱۳۷۹ به بعد. شابک: ۹۷۸۹۶۴۰۳۹۲۹۴۲
- ↑ برابرنهاده‌های فرهنگستان زبان فارسی: دفتر هشتم بایگانی‌شده در ۱۹ ژانویه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine. بازدید: اکتبر ۲۰۱۱.
- انجم‌روز، عباس، خرماستان ایران: نشر عروج، زمستان ۱۳۷۳.