داغداغان
داغداغان یا تاگوکTagouk یا ته گوک [۱] که در افغانستان به آن توغ میگویند درختی است برگریز از راستهٔ گل سرخ از تیرهٔ شاهدانگان[۲] جنس داغداغانها که میتواند میان ۲۰ تا ۲۵ متر ارتفاع پیدا کند.
| داغداغان("تا" یا" تاگوک") | |
|---|---|
| تا (Celtis australis) | |
| ردهبندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| دسته: | گیاهان گلدار |
| رده: | دولپهایها |
| راسته: | گل سرخ |
| تیره: | شاهدانگان |
| سرده: | تا L. |
داغداغان بیشتر به عنوان یک گیاه زینتی کاشت میشود زیرا در برابر آلودگی هوا مقاوم است و طول عمر زیادی دارد.
رویشگاه ته گوک / داغداغان مناطق سنگلاخی و باغچهها و ایوانهای طبیعی است. این درخت در آبخیزداری و ایجاد پوشش در نقاط سنگلاخی کاربرد دارد. کشت داغداغان موجب ایجاد امنیت در برابر خطرات سیل، فرسایش خاک و ریزش کوه و غیره میشود.[۳]
به نقل از لغتنامه دهخدا، در گویش اصیل شمیران تهران به درخت داغداغان «ته» و در گویش مردم دیلمستان به داغداغان تادانه میگویند.[۴]
قداست درخت داغداغان در باورهای عامیانه
در زبانهای کردی و لری به درخت داغداغان، «تاوی» گفته میشود. در فرهنگ عامیانۀ مردم کرد و لر، درخت تاوی مقدس است. در منطقۀ کرمانشاه برای جلوگیری از چشم زخم و آسیب و نیز به عنوان تبرک، از چوب درخت تاوی به گردن، دست، گهوارۀ نوزادان و حتی برخی حیوانات مانند گاو و گوسفند که در زندگی عشایری برای مردم مهم هستند، میآویزند. مردم کرد در منطقۀ کرمانشاه و مردم لک معتقدند بدترین چوب برای ساختن عصای چوپانها چوب انار است و بهترین چوب، چوب تاوی است که با خیر و برکت گله همراه است. در جنوب شرقی روستای قلعه هرسم در استان کرمانشاه، محلی به نام دارتاوی قرار دارد که یک درخت کهنسال داغداغان (تاوی) در آنجا واقع است و چشمهای بزرگ در پای آن قرار دارد. در در کنار قدمگاه محمد حنیفه واقع در دامنه کوه خاتون در جنوب شهر سوریان در شهرستان بوانات استان فارس نیز یک درخت داغداغان (تا) کهنسال وجود دارد که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
این درخت در فرهنگ مردم خراسان جنوبی و ترکمنها نیز مقدس و محترم است. ترکمنها چوب آن را به شکل خاص تراشیده و به گردن کودک میآویزند تا چشم نخورد. در خراسان به ویژه در زیبد چوب تراشیده آن به صورت + را بر بازوی کودکان میبستند تا از چشم بد و بیماری در امان باشند. نقش داغداغان هم برای جلوگیری از «نظر خوردن» در فرش ترکمنی بافته میشود.[۵]
پانویس
جستارهای وابسته
- برگخوار داغداغان
- گزنه
- درخت تاقوک
- قلعه زیبد و درب صوفه
منابع
- ↑ جعفربیگی، خسرو. ۱۳۸۲. مردمشناسی قوم کُرد: با تکیه بر ایل کلهر، کرمانشاه: زانیار، چاپ اول؛ صص ۲۵۷ و ۲۶۰.
- ↑ خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): درخت تاوی قلعه هرسم، نوشتهشده در ۴ اسفند ۱۳۸۹؛ بازدید در ۸ اسفند ۱۳۹۸.
- ↑ خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): ثبت درختان کهنسال قدمگاه محمد حنفیه بوانات فارس، نوشتهشده در ۱۶ تیر ۱۳۹۸؛ بازدید در ۲۱ آذر ۱۴۰۱.
مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «Celtis_australis». در دانشنامهٔ ویکیپدیای انگلیسی، بازبینیشده در ۲۶ مارس ۲۰۰۷.