قلعه هرسم

این روستا در دهستان هرسم قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۶۹۸ نفر (۱۵۲خانوار) بوده‌است.

مردم روستای قلعه هرسم از ایل زنگنه هستند. این مردم به گویش کلهری تکلم می کنند و در گذشته به گویش گورانی زنگنه ای ایل زنگنه یا همان ماچوی زنگنه ای صحبت می کردند و اکنون به غیر از چند روستا مثل روستای کندوله در کرمانشاه و همچنین مردم زنگنه کرکوک عراق، دیگر به گویش گورانی زنگنه ای صحبت نمی کند. از آنجا که ایل زنگنه تیره‌های گوناگونی دارد، مردم روستا خود را زنگنۀ كركوتی می‌نامند. همچنین دین مردم این روستا اکنون اسلام و مذهب آنان تشیع است اما در گذشته ای نه چندان دور، مردمش پیرو آیین یارسان بودند، چنانچه هم اکنون افرادی از این روستا با فامیلی (هرسمی) که در شهرهای کرند و گهواره پراکنده شدند، هنوز پیرو آیین یارسان هستند.

در روستای قلعه هرسم تپه‌ای باستانی وجود دارد که قدمت آن به دورۀ‌ ایلخانیان می‌رسد. ناصرالدین‌شاه ‌در سفرنامه‌ی خود به عتبات عالیات از روستای قلعه هرسم با نام قلعه ‌‌آخوند یاد كرده‌ا‌ست‌.

گفته می‌شود که اجداد مردم‌ روستا در گذشته‌ای دور از محلی به‌ نام ‌زنقر (به کردی: زه‌نقڕ) در حومۀ کرکوک به مکان کنونی کوچ کرده‌اند. زنقر یعنی ‌محلی كه ایل‌ زنگنه دچار نابودی و بحران ‌(به کردی: قڕان) شده‌است.

گفته می‌شود که نام بزرگ‌خاندان زنگنه‌های کرکوتی مهاجر که به این روستا آمده‌اند، ‌هه‌راس بوده‌ و به همین دلیل نام‌ هرسم‌ بر روی این روستا گذاشته شده‌است.

سراب هرسم در این روستا قرار دارد که به واسطۀ دارا بودن چشم‌اندازهای زیبای طبیعی سبب شده تا روستای قلعه هرسم به عنوان یک روستای هدف گردشگری به تفرجگاه تبدیل بشود. همچنین در جنوب شرقی روستا محلی به نام دارتاوی قرار دارد که یک درخت کهنسال داغداغان (به کردی: تاوی) با میوه‌ای شبیه زیتون در آنجا واقع است و چشمه‌ای بزرگ در پای آن قرار دارد.

• ایل زنگنه
• زنگنه‌ای
• سراب هرسم
• تپه قلعه هرسم

• «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.