خلیل بن احمد فراهیدی

خلیل متولد شهر بصره است. برخی او را از اهالی یمن و از قبیلهٔ «أزْد» دانسته‌اند، اما بر اساس اسنادی دیگر، او از بقایای خانواده‌های ایرانی است که به فرمان انوشیروان ساسانی، یمن را به تصرف درآورده‌اند و در آنجا ماندگار شده‌اندمذهبش شیعه بود.

خلیل بن احمد، سال‌ها به تدریس عروض عربی مشغول بود، و گفته می‌شود که رساله‌ای به نام العروض نیز تدوین کرده‌است (گرچه برخی احتمال می‌دهند که پژوهش‌های او درزمینهٔ عروض فقط به‌شکل شفاهی بوده‌است). او به بررسی و طبقه‌بندی اوزان شعر عرب پرداخت. پیش از او علم عروض درمیان اعراب سابقه‌ای نداشته‌است مذهب خلیل شیعه بود.

پژوهش دیگر او، که در کتاب العین تدوین شده‌است، به نگارش واژگان عربی اختصاص دارد. او در این کتاب، کلمات عربی را بر اساس «مخارج حروف» (و نه بر اساس ترتیب الفبا) مرتب کرده‌است.

خلیل بن احمد در رسالهٔ النقط و الشکل، به قواعد واج‌شناسی و آواشناسی می‌پردازد یا به‌طور مشخص نویسه‌هایی را برای نشان دادن واکه‌های بلند که تا پیش از آن در خط عربی هیچ نمودی نداشتند، ابداع می‌کند.

اگرچه شاید پژوهش‌های خلیل بن احمد الهام‌گرفته از مطالعات دانشمندان هندی (مثل پانینی) درزمینهٔ زبان بوده‌باشد، ولی دلیلی بر اثبات این مدعا ارائه نشده‌است.

• العروض
• لغت‌نامهٔ العین (کتاب)
• رساله النقط و الشکل

• The Al Khalil bin Ahmed Al Farahidi Center at the University of Nizwa
• The Tajdīd Online Forum for Facilitating Arabic Studies مُنتَدَی التَّجْدیدِ: المِنْـبَـرُ الإلکترونیُّ لِتَیْسِیرِ الدِّراساتِ العربـیَّةِ